Antigona, Sofokle – Analiza dela

Antigona, Sofokle – Analiza dela za pismeni zadatak iz srpskog jezika. Lekitira je prepričana u kratkim crtama, izneti su najvažniji detalji i opisani glavni likovi.

Autor: Sofokle
Književni rod: drama
Književna vrsta: tragedija

Pojam grčke tragedije

Ova dramska vrsta svoj vrhunac dostiže upravo u 5. veku pre Hrista, kada se odvija radnja i Sofokleove “Antigone”. Tvorcem grčke tragedije se smatra Tespis.

Prema Aristotelovom mišljenju, tragedija je nastala iz obreda posvećenih bogu Dionisu i to tako što se horovođa odvojio od svog hora i počeo samostalno da govori stihove ili, pak sam vodi razgovor sa čitavim horom. Takođe, prema Aristotelovom mišljenju osnovna uloga tragedije je takozvana katarza, odnosno osećaj sažaljenja kod gledaoca koji tragična priča glavnog junaka neizostavno izaziva.

Pojam tragedija potiče od dve grčke reči, a u značenju jarac i oda (pesma). Smatra se da je to zato što su horisti tokom Dionisijevih svečanosti bili zaogrnuti kožama jarčeva.

Tematika starogrčkih tragedija je mahom bila mitska, a hor je imao vrlo važnu ulogu, takoreći jedan od glavnih nosilaca radnje je bio upravo hor.

Osnovne karakteristike tragedije su: tragični junak ( kriv je bez krivice), tragični sukob (sukob tragičnog junaka sa ostalim likovima), tragična krivica (krivica glavnog junaka), tragični kraj (rasplet tragedije u kome strada glavni junak), uzvišeni stil (specifično uzvišen tom kojim je pisana tragedija, a trebalo bi da radnju učini još dramatičnijom).

Ko je bio Sofokle?

Pored Ehila i Euripida, Sofokle (gr.Σοφοκλης) se smatra najznačajnijim predstavnikom starogrčke, odnosno helenske tragedije.

Rođen je oko 495. godine pre nove ere, a umro je 406.godine pre nove ere.

Sofokle je bio na visokim državnim položajima, a između ostalih je zabeleženo da je obavljao posao blagajnika savezničke blagajne. Bio je član Strateškog saveta, rame uz rame sa čuvenim Periklom. Takođe, bavio se i diplomatijom. Zanimljivo je da se pored politike i diplomatije, Sofokle bavio i svešteničkom službom, te je bio sveštenik Amina i helona (demona isceljivanja). Takođe, osnovao je svojevrsnu Zajednicu za Muze (ali na verskoj osnovi). Ta zajednica je okupljala najslavnije umetnike tog doba (muzičare, glumce, pesnike).

Čak 130 drama čiji je tvorac bio Sofokle se nekada nalazilo u Aleksandrijskoj biblioteci. Nažalost, danas je sačuvano svega 7, a postoje podaci o naslovima za 114 tragedija. Pored “Antigone”, sačuvane su još i: “Ajant”, “Elektra”, “Car Edip”, “Edip na Kolonu”, “Trahinjanke” i “Filoktet”.

Šta je tema Antigone?

Osnovna tema je sukob, koji dovodi do tragedije. Na jednoj strani, to je sukon u koji dolaze Antigona i Kreont, a sve zbog zahteva države i porodice, a sa druge strane je sukob u koji dolazi sam Kreont. Reč je o sukobu sa bogovima, pošto se ogrešio o njih.

Antigona, analiza dela

U tragediji “Antigona”, Sofokle je na svojevrstan način prikazao tragičnog junaka i njegov sukob između onoga što odlučuje vlast, odnosno zakona i onoga što govori srce. Antigona nije spremna da se, zarad zakona i odluke kralja, odrekne svoje ljubavi prema tragično stradalom bratu. Na taj način je on u svom junaku, to jest Antigoni prikazao sukob pojedinca sa vlašću. Ona je, kao pojedinac usamljena i prilično nemoćna, te je i njeno stradanje neminovno.

Iako, glavni junak od samog početka zna da će stradati, ona se ne odriče svog cilja, a to je da dostojno sahrani svog brata. A takva ljubav je starija i važnija od svakog zakona. Iako strada i ispašta zbog toga, Antigona ne mrzi nikoga i između ljubavi i mržnje bira ljubav, jer smatra da je za nju rođena.

U tom njenom činu se vidi koliko je hrabra i odlučna, a snagu crpi iz uverenja da postupa časno i u skladu sa zakonom i voljom svog srca.

Sa druge strane Kreont, kao negativan junak ove tragedije, tek na kraju shvata šta je učinio i do čega je dovela njegova samovolja i bahatost. Ali, iako shvata i jadikuje za svojim sinom i ženom, neće mu to pomoći, jer se pored ljudi, ogrešio i o volju bogova.

Kratak sadržaj dela

“Antigona” je klasična starogrčka tragedija sa svim delovima koji su karakteristični za ovu dramsku vrstu: prolog, 5 epizoda (odnosno činova), završni deo u koji je uključena i katastrofa drame, sa neizostavnom katarzom.

Već u prologu se vidi veličina prave, iskrene sestrinske ljubavi, jer Antigona odbija da ispuni zapovest novog kralja Tebe, njihovog ujaka Kreonta, da njen stariji brat Polinik, koji je poginuo ne bude dostojno sahranjen.

U prvom činu, odnosno epizodi Kreont objavljuje zapovest da Polinik ne sme da bude sahranjen dostojno, odnosno na tradicionalan način, jer smatra da je hteo da mu unipti život i sruši Tebu. U prvom činu je, čini se najlepši deo čitave tragedije, a to je trenutak kada se čuje horska pesma, svojevrsna himna čoveku.

U drugom činu je prikazan susret Antigone i Kreonta, kada nju dovodi stražar koji je uhvatio u momentu kada je oplakivala brata. Iz dijaloga se vidi Antigonino nepristajanje na Kreontove naredbe i uzvišena ljubav sestre prema bratu. Tada, na scenu stupa i Ismena, koja želi da podeli odgovornost, ali Antigona ne pristaje na to.

Kreontov sin, Hemon je zaljubljen u Antigonu i treći čin donosi njegov dijalog sa Kreontom u kome on pokušava da ga ubedi da oslobodi njegovu ljubljenu. Ipak, ne uspeva u tome i na kraju ovog čina Kreont donosi odluku da Antigona bude živa zazidana, a da dobija toliko hrane tek da ostane u životu.

Četvrti čin je Antigonina jadikovka što odlazi u smrt tako mlada i neostvarivši svoje snove.

Iako se u petom činu pojavljuje mudrac, prorok Tirsija i ubeđuje Kreonta da odustane od kažnjavanja mlade Antigone, Kreont ipak nastavlja dalje. Mada postaje svestan da greši, smatra da je kasno da odustane.

Završni deo, takozvana eksoda prikazuje Kreonta do koga stiže vest da je njegov sin, Hemon otišao do Antigone, ali je kasno stigao, jer se ona već obesila. Kada je došao i Kreont do svog sina, ovaj ga napada, a zatim samog sebe probode mačem. Hemonova majka, Euridika od žalosti za tragično preminulim sinom oduzima sebi život, a Kreont, shvativši šta je učinio, jadikuje za izgubljenim sinom i ženom. Tragedija se završava horskom pesmom.

Koja je ideja Sofokleove Antigone

Osnovna ideja je da treba poštovati sve one zakone koji dobro utiču na ljudsko dostojanstvo i ljudski moral.

Mesto i vreme radnje

Radnja koju je Sofokle opisao u “Antigoni” je smeštena u starogrčki grad, Atinu, negde oko 5. veka pre Hrista.

Likovi i njihove osobine

Glavni likovi su Antigona (ćerka cara Edipa), Ismena (Antigonina sestra) i Kreont (njen ujak).

Sporedni likovi su: Euridika (Kreontova žena), Hemon (Kreontov sin), prorok Tiresija, stražari, glasnici i zbor.

Kako joj i samo ime kaže (“nesalomiva”) Antigona je samostalna i vrlo odlučna. Uz to je hrabra, puna sestrinske ljubavi, usled koje sledi samo svoje srce, ne obazirući se na reakcije drugih ljudi.

Sa druge strane, Kreon je oličenje bezosećajnog vladara i nadasve, bezobzirnog čoveka. Uz to, njegova oholost mu “pomaže” da istera svoju samovolju prema narodu kojim vlada, ali i prema rođenom sinu.

Koja je poruka Sofokleove Antigone?

Poruka ovog dela jeste da uvek treba slušati svoje srce, čak i kada je ono što vam ono poručuje u sukobu sa mišljenjem većine.

Jedina uvek ispravna odluka je ljubav i vredna je svakog žrtvovanja.

Citati

• “A ja samo za ljubav na ovaj dođoh svet.”
• “Čovek najviše onakav vredi, što je svakog znanja pun.”
• “Nerazbor za čoveka je nesreća baš najveća.”
• “Za nemogućim uopte ne valja ić.”
• “Al ne za mržnju, već za ljubav rodih se.”
• “Od nereda ti nema više goreg zla. On ruši gradove, on kuće raskapa, u boju kida redove i u beg ih zna gonit. A gde opet ljudima vlada red, tu mnogu njima glavu posluh očuva.”
• “Ta može li bit veće rane, neg je rđav prijatelj?”