Oslobođenje Beograda u Prvom srpskom ustanku
Centralna turska vlast nije uspela da savlada odmetnike te je, usled teške spoljnopolitičke situacije, bila prisiljena da janičarima dopusti povratak u Beogradski pašaluk.
Učvrstivši svoj položaj u Beogradu i u drugim gradovima, janičari su krajem 1801. godine smaknuli sultanovog namesnika vezira Mustafu-pašu i prigrabili svu vlast, na čelu s četvoricom svojih starešina — dahija.
Dahijska uprava značila je kraj srpskim povlasticama i stvaranje opšte nesigurnosti i najteže ekonomske eksploatacije. Surovu strahovladu janičara ukratko ali jezgrovito ocenio je Vuk Karadžić: ..Navališe iz okolnih krajeva osobito iz Bosne i Arnautske sve besposlice i krvnici i beskućnici u Beograd, kao rrlovi na strvinu” …
Srbi pripremaju Prvi srpski ustanak
Ugnjetavano srpsko stanovništvo počelo je da priprema ustanak. U tim pripremama najvažniju ulogu su imali viđeniji ljudi, među njima Karađorđe Petrović, koji je uspostavio vezu sa zemunskim trgovcima želeći da obezbedi snabdevanje ustanika municijom i oružjem.
Seča knezova ubrzava početak Prvog srpskog ustanka
Doznavši za ustaničke pripreme iz jednog pisma, koje je dospelo u ruke dahijama, one su rešile da preduhitre ustanak i januara 1804. godine izvršile su „seču knezova”, pogubivši najviđenije ljude i narodne crvake.
Ovaj zločin ubrzao je početak ustanka i Srbi su se digli protiv dahijske tiranije. Kada je ustanak počeo, Prota Mateja je došao u vezu sa zemunskim trgovcem Stefanom Živkovićem, koji postaje prvi i najrevnosniji ustanički snabdevač municije i zajmodavac. Veza ustanika i građana Zemuna nastavljena je u toku opsade Beograda kada je ustanicima bila potrebna veća količina municije i drugih ratnih potreba. U Zemunu je osnovana kompanija zemunskih trgovaca za snabdevanje ustanika, radila je tajno i jedna radionica municije. I zemunske zanatlije dale su svoj doprinos ustaničkoj borbi. Među njima je najpoznatiji gornjovaroški kovački majstor Jovan Petrović koji je okivao prve ustaničke topove, opravljao oružje i činio druge usluge.
Srbi odlobadjaju Beograd od Turaka pod vodjstvom Karadjordja
Pošto su oslobodili skoro sve varoši i palanke, ustanici su pod vođstvom Karađorđa opkolili Beograd i 30. novembra 1806. godine (po st. k.) oslobodili beogradsku varoš. Prva je zauzeta Savska-kapija i u tim borbama su se istakli bimbaša Konda i Uzun-Mirko Apostolović. Herojskom smrću poginuli su mnogi ustanici u jurišu na Beograd, a među njima i poznati vojvoda Vasa Čarapić. Uskoro, 27. decembra 1806. godine, odnosno 8. januara 1807. godine po novom kalendaru, zauzeta je na juriš i beogradska tvrđava.
Oslobođeni Beograd ostao je u ustaničkoj vlasti do 1813. godine. Bio je njihovo vojno, upravno, političko i kulturno središte. Od 1807. godine u Beogradu je zasedao Pravitelstvujušči sovjet, a od 1811. godine u njemu se nalaze i prva popečiteljstva (ministarstva).
U ovom periodu Beograd je uglavnom naseljavalo srpsko stanovništvo, a Karađorđe je za vreme boravka u Beogradu stanovao u Alaj-begovim dvorima na Dorćolu, a ostale vojvode i poglavari smestili su se u najboljim turskim kućama. Tada su prešli u Srbiju i mnogi Vojvođani koji su kao kulturni i politički radnici učestvovali u formiranju ustaničke Srbije. Godine 1807. u Beograd je stigao svečano dočekan i Dositej Obradović, veliki srpski prosvetitelj.
