Oslobodjenje Beograda u Drugom svetskom ratu 20. oktobra 1944.
Dok se uspešno razvijala oslobodilačka borba naroda Zemuna, u Beogradu je došlo do teških „provala” u oslobodilačkim organizacijama i mnogi su rodoljubi streljani. Veza s partizanskim odredima bila je prekinuta, ali se Beograd nije predavao. On je uporno obnavljao svoje ilegalne organizacije, u njemu se stalno štampala ilegalna štampa, u njemu su ljudi ginuli s klicanjem slobodi i Komunističkoj partiji.
Tako je napaćeni, izgladneli i opljačkani Beograd dočekao 1944. godinu i dan svoga oslobođenja.
Oslobodilačka borba narodnooslobodilačke vojske i Crvene armije protiv Nemačkih okupatora
U bici za Beograd učestvovalo je devet divizija I proleterskog i XII korpusa NOV i IV moto-mehanizovani korpus Crvene armije sa još nekim jedinicama. Neposrednu odbranu Beograda Nemci su organizovali na liniji Čukarica – Banovo Brdo – Banjički vis – Veliki Vračar, a u gradu su pretvorili sve značajnije i čvrste zgrade u svoje bunkere za odbranu. Ujedinjene snage narodnooslobodilačke vojske i Crvene armije, stežući obruč oko Beograda, već 14. oktobra izbile su na liniju Čukarica – Avala, zauzele Avalu i probile spoljni obruč nemačke odbrane. Ubrzo su izbile do Banjice i Rakovice, i tako je počeo prodor u sam grad.
U gradu su se razvile teške ulične borbe, u kojima su učestvovale i naoružane grupe građana, snabdevajući se često oružjem uzetim od poginulih neprijateljskih vojnika. Beogradski omladinci davali su oslobodiocima dragocena obaveštenja o rasporedu nemačkih utvrđenja, dok su žene i devojke pružale pomoć ranjenicima NOV i Crvene armije.
Pokušaj nemačkih snaga da se probiju iz okoline Smedereva i spoje s garnizonom u Beogradu završio se posle teških borbi uništenjem ove nemačke grupacije. Dok se vodila ova bitka, na ulicama Beograda nastavile su se žestoke borbe u kojima je I proleterska divizija prodrla preko Terazija i Trga Republike sve do podnožja Kalemegdana. 19. i 20. oktobra vođene su poslednje bitke za oslobođenje grada. 20. oktobra vođene su borbe oko današnjeg starog mosta na Savi, čije je miniranje sprečeno u poslednjem trenutku.
Posle oslobođenja Beograda levu obalu Save i Bežanijsku kosu branili su ostaci bivšeg nemačkog garnizona u Beogradu i delovi jedne nemačke divizije. Pod zaštitom artiljerije prešli su borci XIII proleterske brigade i sozjetski pešaci preko savskog mosta. Dolaskom novih snaga počela je borba za oslobođenje Zemuna. Poražene nemačke jedinice povukle su se prema severozapadu i 22. oktobra 1944. godine oslobođeni su Zemun, Batajnica, Surčin, Jakovo, Boljevci, Bečmen, Petrovčić i druga naselja.
Oslobodjenje Zemuna
Oslobođenjem Zemuna završena je beogradska operacija koja je donela slobodu našem glavnom gradu. Posle tri i po godine fašističkog terora, Beograđani su oduševljeoo dočekali i pozdravili svoje oslobodioce. Veliki broj građana (oko 20.000) stupio je tada u NOVJ i učestvovali su u svim borbama za oslobođenje zemlje, koje su vođene do 15. maja 1945. šdine.
Broj poginulih u oslobodilačkoj borbi Beograda
Narodnooslobodilačka vojska imala je u borbama za oslobođenje Beograda 2.994 mrtvih i 3.379 ranjenih boraca i oficira. Na strani Crvene armije poginulo je 960 boraca i oficira. Nemci su pretrpeli velike gubitke: 16.800 poginulih, dok je 9.739 vojnika i oficira zarobljeno.
Dolazak komunista na vlast
Oslobođenje Beograda imalo je veliki vojno-politički značaj. Dolaskom Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije, predsedništva AVNOJ-a, Vrhovnog štaba NOV i POJ, Centralnog komiteta KPJ, Centralnog komiteta SKOJ-a, Glavnog NOO za Srbiju, Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, Beograd postaje centar vojne i političke delatnosti usmerene ka konačnom oslobođenju naše zemlje i obezbeđivanju tekovina revolucije.
Broj žrtava u Beogradu za vreme Drugog svetskog rata
Nenadoknadivi su gubici ko.je je Beograd podneo u toku rata. Računa se da je u tom periodu izgubilo živote u Beogradu i Zemunu oko 100.000 ljudi, dok se materijalna šteta procenjuje na nekoliko desetina milijardi predratnih dinara.
Beograd postaje glavni grad Socijalisticke Federativne Republike Jugoslavije
Oslobođenjem 1944. godine Beograd počinje svoj novi život. On postaje glavni grad SFR Jugoslavije i SR Srbije. Stvorene su vanredne mogućnosti za nješv pun i savremeni razvoj.
