Blace – Istorija grada, slike i korisne adrese i telefoni

Geografski položaj

Blace je sedište istoimene opštine, smešteno na laktu planinske rečice Blatašnice, na nadmorskoj visini od 400 m.

Blace predstavlja prirodni centar opštine. Područje opštine prostire se južno od planine Jastrebac i istočno od planine Kopaonik, odnosno od Jankove klisure — gde se ove dve planine spajaju – prema Prokuplju i Nišu. Ispresecano je malim planinskim rečicama i blagim kosama, koje se prostiru prema Toplici, i veoma je pogodno za raznovrsnu poljoprivrednu proizvodnju, a naročito za uzgoj jabuka i šljiva.

Istorijat

Blace je 1921. godine proglašeno varošicom. Godinom 1929. otvorena je građanska, a 1938. godine domaćička škola. Odmah posle Prvog svetskog rata Blace je dobilo banku, nešto kasnije ciglo-crepanu, a krajem 1934. godine mlin za finu meljavu. Godine 1935. pokockane su glavne ulice Blaca i podignuta zgrada Doma zdravlja, a dve-tri godine kasnije podignute su moderne prostorije građanske i domaćičke škole.

Zahvaljujući svom prirodnom položaju, nalazeći se u centru relativno razvijenog poljoprivrednog područja, na sredokraći između Niša i Kruševca (preko Prokuplja i Jankove klisure), i kao tranzitno mesto između Toplice i župe Rasine Blace je imalo, za ono vreme, veoma razvijenu trgovinu, ugostiteljstvo i zanatstvo. Uoči Drugog svetskog rata Blace je imalo desetak trgovinskih radnji, razvijenu trgovinu žitom, stokom, alkoholnim pićem i 14 ugostiteljskih radnji.

Na osnovu predanja može se pretpostaviti da je ovaj kraj u prošlosti imao i značajniju ulogu.

Knez Lazar, polazeći u boj na Kosovo, morao je proći kroz Jankovu klisuru, a zatim preko područja Blaca prema Kuršumliji i Podujevu. Jankova klisura je i dobila ime prema Sibinjanu Janku, proslavljenog i u našim narodnim pesmama.

Iako pod Turcima, teško ugnjetavani, stanovnici ovog područja nisu mirovali. Često su ustajali protiv njih, iako su posle neuspelih buna izlagani najtežim progonima pa i istrebljavani. Takvo istrebljenje srpskom življu zaggretilo je krajem XVII veka, kad su stanovnici južnih krajeva Srbije učestvovali na strani Austrijanaca protiv Turske. Da bi se spasli, oni su se odlučili na -iseljavanje prema severu zemlje, preko Save i Dunava. (Seoba pod Čarnojevićem). Otada pa sve do 1878-80. todine u ovom kraju nije bilo „srpske duše” ne samo kao slobodnih građana već ni kao raje. Turci su ovaj kraj naselili Šiptarima.

Oslobođenjem Toplice od Turaka (1878) oslobođeno je i područje sadašnje opštine Vlace. U vremenu od 1880. do 1885. osnovana su i nastanjena sva sela koja danas postoje u opštani Blace. Mnoga od njih zadržala su imena koja su imala i za vreme Turaka (Alabana, Međuhana, Šiljomava, Pretežana, Draguša i dr.), a veka su aaselja dobila imena, verovatno, po starim naseljima doseljenika. Najveći broj stanovnika doseljen je s Kopaonika (područje opština Brus, Aleksandrovac i Kuršumlija), iz okoline Kosovske Mitrovice (Ibarska dolina), iz Sandžaka, Sjenice, a delimično iz okoline današnjeg Vlasinskog jezera i drugih krajeva Srbije.

Blačani su se hrabro borili u srpsko-turskom ratu 1912. i srpsko-bugarskom ratu 1913. todine. Veliki je broj vojnika s ovog područja koji su se istakli hrabrošću u borbama na Ceru i Drini, i kasnije odstupili kroz Albaniju, da bi uzeli vidnog učešća na solunskom frontu.

Ljubav za slobodom i opremnost na žrtve ispoljili su ne samo oni koji su bili na frontu već narod koji je stenjao pod bugarskom i austrijskom okupacijom. Narod blačkog kraja listom se opredelio za Toplički ustanak, kojim je rukovodio legendarni junak Kosta Vojinović.

Očistivši Prokuplje s okolinom i istočne predele blačkog kraja od bugarskih okupatora, ustanici su 19. februara 1917. napali na austrijski garnizon u Blacu. Posle dvanaestočasovne borbe ustanici su se morali povući, dok im u ponoć nije stigao Kosta Vojinović, pregrupisao snage, učinio novi raspored jedinica i silnim jurišom izbacio Austrijance ka Jankovoj klisuri, u kojoj se vodila trodnevna bitka. 22. februara Kosta Vojinović piše u svom dnevniku: „S Blacem je svršeno. Naši hrabri ustanici oteše ga od Švaba koje su tu izvukle velike batine: poginulo je oko 100 vojnika, komandant mesta i komandir mitraljeskog odeljenja. Naši gubici neznatni..

Ustanak je ugušen sa vrlo tragičnim posledicama po ustanike. Čitava sela su zapaljena. a oko 20.000 stanovnika Toplice (među njima i veliki broj s blačkog terena) pobijeno je na najsvirepiji način. I sam Kosta Vojinović poginuo je decembra 1917. u Cerovačkoj reci više sela Grgura. Na ovoj reci i sada postoji vodenlca u kojoj je Vojinović proveo poslednje časove života, a u crkvenoj porti u Grguru spomen-bista u znak zahvalnosti građana topličkog kraja ovom neustrašivom borcu.

Blace za vreme Drugog svetskog rata

I u Oslobodilačkom ratu 1941-1945. godine građani blačke opštine uzimaju vidno učešće u borbi protiv okupatora. Krajem 1941. i u prvoj polovini 1942. godine nekoliko stotina našlo ih se u Topličkom partizanskom odredu, u mesnim desetinama i narodnooslobodilačkim odborima, a hiljade stanovnika pružalo pomoć NOP-u. Za nekoliko meseci delovanja NOP-a nestalo je okupatorske vlasti na celom području bivše blačke ispostave, gotovo sva sela su bila pod kontrolom oružanih snaga NOP-a. a 5. decembra 1941. godine oslobođeno je i Blace.

Okupator, zajedno s nedićevcima i četnicima preduzima masovne represalije prema građanima. Juna 1942. godine bugarski fašisti streljaju na Jastrepcu 45 ljudi iz Gornje Jošanice; počinju masovna hapšenja aktivista i simpatizera NOP-a iz Draguše, Svarča, Alabame, Međuhane, Pridvorice i drugih sela. Boreći se protiv desetostruko brojnijeg neprijatelja, u selu Svarču Kosanička partizanska četa je celu sebe žrtvovala za stvar slobode.

Jedan mali partizanski odred na Jastrepcu odoleo je svim neprijateljskim napadima i stvorio podlogu da iz njega u prvoj polovini .1944. godine izrastu brojne jedinice NOVJ-e — brigade i divizije: III, IV i V južvomoravska brigada, 24. i 25 sriska divizija, i druge.

Blace s okolinom konačno je oslobođeno 28. avgusta 1944. godine. Otada počinju novi napori građana da u slobodnoj zemlji izgrade novu narodnu vlast i udare temelje privrednom i društvenom razvitku ovog kraja.

U narodnooslobodilačkom ratu opština Blace imala je istaknute ličnosti: Radoš Jovanović-Selja iz Grgura, ratni sekretar Okružnog komiteta KPJ za Toplicu, Obrad Lazović-Živko iz Blaca, narodni heroj; Slavoljub Vuksanović-Jajko iz Blaca, narodni heroj; Trajko Jovanović-Josif iz Trbunja, komesar 45 ratne divizije. S ovog područja su poreklom i: Ratko Vukićević – španski borac i Mija Stanimirović – narodni heroj.

Blace nakon Drugog svetskog rata

Odmah posle oslobođenja Blace postaje sedište sreza jastrebačkog. Godine 1947. ovaj srez pripojen je topličkom, da se posle tri godine, 1950. ponovo pristupi formiranju sreza, koji se početkom 1955. spaja sa orezom prokupačkim. Celo područje bivšeg jastrebačkog sreza podeljeno je sada na dve opštine: Barbatovačku i Blačku, koje se septembra 1957. godine spajaju u jednu opštinu sa sedištem u Blacu – s istim prostranstvom koje je nekada pridržavao srez jastrebački.

Česte teritorijalne promene i nedostatak jednog trajnog teritorijalnot integriteta na ovom području, imali su sa svoje strane negativno dejstvo u ostvarivanju dugoročnije koncepcije privrednog razvitka ovog kraja.

Privreda

Poslednjih godina slika privrednog života blačke opštine se prilično izmenila. Pored poljoprivrede, kojoj se u poslednje vreme pridaje primarni značaj u ovoj opštini i koju usmerava veoma razvijeno zadrugarstvo, Vigonj tkačnica predstavlja najkrupniji privredni objekt na području opštine Blace.

Pored povoljnih zemljišnih i klimatskih uslova za poljoprivredu, područje opštine Blace obiluje rudnim blagom koje je još neispitano i privredno neaktivirano. U reonu Jastrepca ima magnetita, kvarca i zlata; u reonu Jankove klisure i Draguše mrkog uglja, lignita i bentonita; u reonu Grgura – hromit, krečnjak i dr. U reonu sela Prebreza pronađeno je 1958. godine jedinstveno fosilizovano skladište ostataka sisara iz miocenske ere, za koje se interesuju i inostrani naučnici.

Obrazovanje i kultura

Uporedo sa razvitkom privrede razvijale su se i društvene delatnosti Pored pet osnovnih škola, u Blacu postoji i srednja škola – gimnazija. U sedištu opštine postoji Dom kulture u čijem se sastavu nalazi stalna bioskopska dvorana i Matična biblioteka koja nosi ime pesnika – Rada Drainca. (Rade Drainac je rođen nedaleko Blaca u selu Trbunju 1899., umro 1. maja 1943. u Beogradu). U okviru Matične biblioteke nalazi se „Memorijalna soba Rada Drainca”.

Broj stanovnika

Prema popisu iz 2002 grad Blace je imalo 5.465 stanovnika. Prema popisu iz iste godine opština Blace imala je 13.759 stanovnika.

Udaljenost Batočine od pojedinih gradova u Srbiji

Kilometraža

Beograd: 242 km
Niš: 63 km
Kruševac: 49 km
Prokuplje: 30 km
Paraćin: 85 km
Kragujevac: 154 km

Pošta

Adresa: Kralja Petra 123, Blace
Kontakt telefon: 027 712 00
Radno vreme: 08.00 – 14:30 h
Poštanski broj: 18420

Autobuska stanica

Adresa: 3. avgusta bb, Blace
Kontakt telefon: 027 715 74

Dom zdravlja

Adresa: Braće Vuksanović 55
Kontakt telefon: 027 371 153

Opština Batočina

Adresa: Karadjordjeva 4
Kontakt telefon: 027 371110

Karta – Google mapa

Glerija slika opštine Blace