Crni bivo u srcu, Gavril Stefanović Venclović

Autor: Gavril Stefanović Venclović
Književni rod: lirika
Književna vrsta: misaona (refleksivna ) pesma

Ko je bio Gavril Stefanović Venclović

Ovaj velikan srpske književnosti, koji se smatra pretečom Vuka Karadžića i Dositeja Obradovića, iz za sada nepoznatog razloga se vrlo retko pominje. Pa ipak, njegovo delo “ Crni bivo u srcu “ je uvršteno u obaveznu lektiru i vrlo često je upravo metafora “ crni bivo “ jedna od tema za sastav ili pismeni zadatak iz srpskog jezika.

Ko je, zapravo bio Gavril Stefanović Venclović? Zanimljivo je njegovo drugo prezime, odnosno njegov nastanak. Naime, njegov otac se zvao Stefan, pa otuda Stefanović. A uzevši u obzir da “ stefanos “ na grčkom znači “ venac “, izvedeno je i drugo prezime ovog velikog srpskog prosvetitelja. Živeo je krajem 17. i u prvoj polovini 18. veka, to jest od 1680. (tako se pretpostavlja, ali se ne zna sa sigurnošću ) do 1749. godine.

Bio je sveštenik, prevodilac, pesnik, ali i prosvetitelj. Opismenio se kod kaluđera Kiprijana Račanina u Sent Andreji, a kako se pretpostavlja rođen je u Sremu. Nakon što je 1717. godine završio školu, Venclović je bio putujući besednik i to po srpskim naseljima u gornjem Podunavlju, te u današnjim mađarskim gradovima: Sent Andreji, Đuru, Komoranu i Ostrogonu. U komoranskom letopisu je čak ostao zapis u kome stoji: “ Dođe jeromonah Gavrilo Stefanović, slavni propovednik iz Sent Andreje. “

Iako se ne pominje često, važno je znati da je upravo Gavril Stefanović Venclović bio slavni preteča Vuka i Dositeja. Pokušavao je da prepravi pravopis tadašnjeg srpskog jezika, te je baš on uveo u srpsku azbuku slova: ć, đ i dž.

Njegov književni opus obuhvata čak 20 hiljada stranica, od toga je veći deo napisan na srpskom narodnom jeziku, a ostale su pisane slaveno – serbskim.

Zanimljivo je da je u svojim propovedima, koje je i zapisivao uvodio različite tuđice, a ponajviše turcizme.

Sam venclović je 1732. godine napisao da je u svojim radovima “ pisao srbsko prostim jezikom na službu seljakom neknjiževnom…”.

Pored toga što se trudio da piše na narodnom jeziku, Venclović je bio taj koji je prvi započeo sakupljanjem narodnih umotvorina, te je upravo on podelio pesme na “ muške “ i “ ženske “, mada se ta zasluga uglavnom pripisuje Vuku Stefanoviću Karadžiću, koji je živeo i stvarao čak 100 godina nakon Gavrila Stefanovića Venclovića. Takođe je radio i na prevodu “ Novog zaveta “, želeći da “ Sveto pismo “ prevede na narodni jezik.

Tema pesme

Tema lektire “ Crni bivo u srcu”, Gavrila Stefanovića Venclovića je tuga i nezadovoljstvo jednog religioznog čoveka, koji zna i oseća da mu se đavo nastanio u srcu.

Analiza dela “Crni bivo u srcu“

U osnovi lektire “ Crni bivo u srcu “ je muka jednog božijeg čoveka, pravednika sa nečastivim za koga oseća da se sakrio u njegovom srcu. I već na samom početku on ga poredi sa crnim bivolom. Istovremeno, pesnik se pita šta je to što se ne boji ničega, a našlo je mesto ipak u njegovom pravednom srcu.

Tako piše pesnik u osnovnoj pesmi zbirke “ Crni bivo u srcu “, koja predstavlja svojevrstan zbornik tekstova Gavrila Stefanovića Venclovića. Knjigu pod tim nazivom, koja se nalazi i danas u prodaji je priredio veliki srpski pisac i tumač Venclovićevog lika i dela, Milorad Pavić. U njoj se nalaze najznačajniji segmenti književnog stvaralaštva Gavrila Stefanovića Venclovića, počev od njegovih čuvenih beseda, preko proze i poezije koju je stvarao, pa do velikog broja prevedenih tekstova, kao i narodne izreke i poslovice, koje je upravo ovaj nezasluženo marginalizovan velikan srpske književnosti sakupio i zapisao.

Šta znači metafora “crni bivo u srcu“

Metaforom koju je iskoristio u ovoj pesmi, Venclović govori o đavolu koji se nalazi u njegovom srcu. Za pesnika je on taj “ crni bivo “, koji predstavlja istovremeno njegovu mračnu sstranu, te mu nikako ne da mira.

Kako smatra sebe religioznim čovekom, koji uspeva da drži život pod kontrolom, smeta mu taj “ crni bivo “, koji ga čini nepredvidivim, te spremnim da počini ni malo lepe stvari.

“Crni bivo u srcu“, cela pesma

Veliki se to đavo,
kao crni bivo u srdcu gnezdi.
Evo sam to vidim
da neki drugi zavičaj zločest,
u mome telu vojuje
suproc moga umlja.
I koji je taj drugi,
posnažniji zakon
od božija zakona?
Jest i vrlo posnažnija
čovečja želja i zla ćud,
kojano nit se koga boja boji,
ni mora, ni duge bolesti
i zle nesreće,
ni same večne muke.