Uroš i Mrnjavčevići – Analiza narodne epske pesme

Autor: narodna pesma
Književni rod: epika
Književna vrsta: epska narodna pesma pretkosovskog ciklusa

Pretkosovski ciklus pesama

U pretkosovski ciklus epskih narodnih pesama spadaju pesme čije je vreme radnje smešteno u period pre Kosovskog boja, kako mu i sam naziv kaže.

Većina ih opisuje gotovo neminovnu propast tadašnjeg srpskog carstva i neslogu srpskih velikaša, koja je posredno i dovela do propasti.

Tema pesme “Uroš i Mrnjavčevići“

Osnovna tema epske narodne pesme “ Uroš i Mrnjavčevići “ je nesloga među velikašima.

Sledeći sloj teme je pravednost čuvenog epskog junaka Marka Kraljevića, koji odlučuje da sudi “ ni po babu, ni po stričevima “, već samo po pravdi.

Analiza lektire “Uroš i Mrnjavčevići“

U epskoj narodnoj pesmi “ Uroš i Mrnjavčevići “ opisan je sukob među srpskim velikašima oko prestola. Mrnjavčevići su prikazani kao ljudi koji uopšte ne vode računa niti jedni o drugima, niti o osnovnim moralnim načelima. Oni su spremni na sve kako bi vladali carstvom, pa čak po cenu toga i da ubiju svoje najrođenije.

Reč je o periodu nakon smrti srpskog cara Dušana, kada je među srpskim velikašima nastalo pravo otimanje o vlast nad carstvom. U ovoj pesmi su braća Mrnjavčević prikazani kao onaj sloj vlastele koji je odbio poslušnost caru Urošu. Prvi među njima koji se samoinicijativno proglasio kraljem bio je Vukašin, čime je otvoreno pokazao nepoštovanje prema caru Urošu.

Analiza epske narodne pesme “ Uroš i Mrnjavčevići “ jasno kazuje da se Mrnjavčevići uzdaju u silu. To se najjasnije vidi po ponašanju njihovih čauša, koji ne prežu ni od čega, kao ni sami Mrnjavčevići, pa čak ni od toga da konjima ulaze u crkvu ili biju protopop Nedeljka. Međutim, kada stignu pred dvore velikog srpskog junaka Kraljevića Marka, oni mu se klanjaju, jer su svesni da samo on može odlučiti ko će biti car.

Majka Marka Kraljevića, Jevrosima daje svom sinu savet koji je zlata vredan, a koji će ovaj veliki junak poslušati. Ona mu veli:

“ Marko sine, jedini u majke,
ne bila ti moja rana kleta,
Nemoj, sine, govoriti krivo:
Ni po babu, ni po stričevima,
Već po pravdi Boga istinoga;
Nemoj, sine, izgubiti duše;
Bolje ti je izgubiti glavu
Nego svoju ogriješiti dušu. “

Sva trojica Mrnjavčevića, u trenutku kada su ugledali Marka, pokazuju zapravo svoje pravo lice. Svi mu obećavaju da će vladati sa njima, ukoliko odluči da jedan od njih bude budući car. Ali Marko samo posmatra, sluša njihov govor i ništa ne odgovara. Kada stigne do potonjeg cara Uroša, Marko samo prema njemu pokazuje poštovanje, te se samo sa njim grli i pitaju se za junačko zdravlje. Uz to, Uroš je jedini koji se istinski obradovao Marku, ali ne da bi presudio u njegovu korist, već zato što je svestan da samo on uopšte i može doneti konačnu odluku ko će biti budući car.

Veliki srpski junak, Marko Kraljević donosi presudu bez oklevanja i kolebanja, pravedno, onako kako ga je majka i posavetovala.

Na kraju pesme “ Uroš i Mrnjavčevići “ car Uroš blagosilja Kraljevića Marka, dok njegov otac poteže nož na njega, želeći da ga ubije. Iako se u trenutku ipak pokaje, Vukašin upućuje kletve svome sinu, čime još jednom pokazuje svoje pravo lice.

Najizraženija stilska figura u pesmi “ Uroš i Mrnjavčevići “ je gradacija.

Analiza likova pesme “Uroš i Mrnjavčevići“

Likovi u pesmi “ Uroš i Mrnjavčevići “ su istorijske ličnosti: braća Mrnjavčevići ( Vukašin, Uglješa i Gojko), car Uroš i Marko Kraljević, koji je pak epski junak.

Braća Mrnjavčevići su prikazani kao nemoralni ljudi, koji su spremni na sve kako bi se dokopali prestola. Njihov bezobrazluk i želja za vlašću idu čak dotle da Vukašin poteže nož na rođenog sina, jer mu je onemogućio da se dokopa vlasti.

Sa druge strane, Uroš je prikazan kao potpuna suprotnost njima. Iako smatra da presto po pravu pripada njemu, on takođe želi da čuje pravednu presudu čuvenog Kraljevića Marka.

Lik Kraljevića Marka u epskoj narodnoj pesmi “ Uroš i Mrnjavčevići “ je posebno zanimljiv i on je najčešća tema za pismeni sastav iz srpskog jezika, kada se obrađuje ova lektira. Prikazan je kao izuzetno pravedan, nepokolebljiv sudija, a isti je takav bio i na bojnom polju. Iako mu je omogućeno da na vrlo lak način dođe do srpskog prestola, Marko odlučuje da sudi po pravdi i istini, što dodatno poboljšava sliku o ovom junaku.

Prepričano delo “Uroš i Mrnjavčevići“ za pismeni sastav

Pesma pretkosovskog ciklusa “ Uroš i Mrnjavčevići “ počinje opisom mesta radnje, a to je Polje Kosovo, gde su se sastala četiri tabora srpskih velikaša, ne bi li se dogovorili ko je budući car.

Za sastav iz srpskog jezika, koji zahteva analizu lektire “ Uroš i Mrnjavčevići “ potrebno je svakako navesti da su se sastali: kralj Vukašin Mrnjavčević, despot Uglješa Mrnjavčević, vojvoda Gojko Mrnjavčević i car Uroš.

Kako nisu uspeli da se dogovore, svaki od njih tajno šalje pismo u Prizren, protopop Nedeljku, koji je ispovedio i poslednji put pričestio nedavno preminulog srpskog cara Dušana. Oni smatraju da upravo protopop Nedeljko može doneti konačnu odluku ko će biti car, jer smatraju da mu se car Dušan poverio pred smrt.

Međutim, kada njihovi izaslanici – čauši stignu u Prizren, ne zatiču kod kuće protopop Nedeljka. Oni ne prezaju ni od čega, pa kreću u crkvu, u koju ulaze na konjima i čak tuku protopopa. On im veli da je istina da je on ispovedio i pričestio cara Dušana, ali da mu ovaj nije poverio čije će biti carstvo, te ih šalje u Prilep, kod velikog junaka Kraljevića Marka, koji je bio njegov đak i carev pisar. Kako kaže protopo Nedeljko:

“ U njega su knjige starostavne,
I on znade na kome je carstvo. “

Čauši odlaze u Prilep i tamo se klanjaju velikom junaku. Marka savetuje majka Jevrosima da pazi kako sudi i da je bolje i da izgubi svoju glavu, nego da sudi nepravedno.

Veliki epski junak, Marko Kraljević stiže u polje Kosovo i ne sluša niti jednog velikaša, iako mu svi oni nude vlast, ako odluči u njihovu korist. Donosi presudu po pravdi, bez imalo oklevanja: carstvo pripada Urošu.

Ta odluka izaziva gnev Markovog oca, Vukašina Mrnjavčevića, koji poteže nož na njega želeći da ga ubije. Vukašin ga juri oko crkve, ali Marko čuvši glas iz crkve, beži unutra i tako spašava svoj život.

Vrlo važan detalj za analizu, a posebno ako je potrebno da pišete sastav iz srpskog jezika na temu lektire – epske narodne pesme “ Uroš i Mrnjavčevići “ jeste trenutak kada se njegov otac pokaje što je hteo da ubije rođenog sina. Ipak, taj trenutak traje izuzetno kratko i Vukašin proklinje svog sina rečima:

“ Sine Marko, da te Bog ubije!
Ti nemao groba ni poroda!
I da bi ti duša ne ispala
Dok turskoga cara ne dvorio! “

Međutim, koliko ga kralj, odnosno otac kune, toliko ga car Uroš blagosilja rečima:

“ Kume Marko, Bog ti pomogao!
Tvoje lice svjetlo na divanu,
Tvoja sablja sjekla na mejdanu!
Nada te se ne našlo junaka!
Ime ti se svuda spominjalo,
Dok je sunca i dok je mjeseca!”

I kako sam narodni pevač zaključuje: “ Što su rekli, tako mu se steklo. “