Seobe, Miloš Crnjanski

Autor: Miloš Crnjanski
Književni rod: epika
Književna vrsta: roman

Tema dela

Osnovna tema lektire “ Seobe “, Miloša Crnjanskog jeste život srpskog naroda tokom i nakon seoba.

Smatra se da je Crnjanski pronašao temu za svoj roman u delu Simeuna Piščevića “ Memoari “, ali i u dobro poznatoj istorijskoj činjenici koja je dovela do takozvane Velike seobe Srba.

Vreme radnje

U lektiri “ Seobe “, Miloš Crnjanski opisuje period od svega godinu dana i to od proleća 1744. do leta 1745. godine.

Analiza dela „Seobe“

Prvu knjigu romana “ Seobe “, Miloš Crnjanski je objavio 1929. godine. Druga knjiga ovog romana izlazi tek 33 godine kasnije ( 1962. godine ).

Želeći da prikaže stradanja srpskog naroda u to doba, Crnjanski u središte radnje stavlja porodicu Isakovič.

Ako se uzme u obzir osnovna tema lektire “ Seobe “, onda je reč o istorijskom romanu. Međutim, “ Seobe “ se smatraju i psihološkim, poetskim, ali i svojevrsnim romanom ličnosti.

Analiza lektire “ Seobe “, Miloša Crnjanskog pokazuje dva paralelna toka pripovedanja: sudbinu kolektivnog junaka, odnosno Slavonsko – podunavskog puka, te odnos dvoje junaka: Aranđela Isakoviča i gospođe Dafine, nakon odlaska u rat Vuka Isakoviča.

Crnjanski daje sve događaje i doživljaje u romanu “ Seobe “ kao doživljaje junaka, te njihova osećanja, razmišljanja i raspoloženja.

Pored toga što lektira “ Seobe “ govori o pravim, fizičkim seobama naroda, to je zapravo priča i o onim drugim seobama, u metafizičkom smislu. Tako je roman “ Seobe “ ne samo priča o stradanju pojedinca i njegove porodice, već i o stradanju jedne nacije i njenog bića.

U romanu “ Seobe “, Miloš Crnjanski govori i o prolaznosti sreće, mladosti, fizičke lepote i života uopšte, o bekstvu čoveka od jave u maštanje ili san, kako bi nadomestio sve tuge zbog stradanja i ljudskih grubosti, kojih svako od nas doživljava u izobilju.

Prepričano delo „Seobe“ za pismeni sastav

U prvom delu romana “ Seobe “, Miloš Crnjanski opisuje stradanje Slovensko-podunavskog puka, koga predvodi Vuk Isakovič. Srpski ratnici kreću na zapad, kako bi se borili u ratu na austrijskoj strani. U rat ih prati plač žena, sestara i majki. Pisac slika surove uslove u kojima borave srpski ratnici, prelazeći preko blata, gladni, umorni i izmučeni, a ne bore se za svoju otadžbinu. Pored fizičkog umora, među srpskim ratnicima dolazi i do psihičke iznurenosti i rezignacije, kako borbom, tako i životom uopšte.
Slovensko – podunavski puk je prikazan kao takozvani kolektivni junak, kojim je prikazano celokupno stradanje nacije.

Paralelno sa prikazom puka, pisac prati i sudbinu Vukovog brata Aranđela.

U drugom delu lektire “ Seobe “, Miloš Crnjanski prati put Vukovog unuka Pavla Isakoviča, koji je predstavljen kao vođa naroda u svakom smislu. Ovaj srpski oficir vodi narod u Rusiju, međutim i tamo shvata da je položaj Srba gotovo isto loš, kao što je bio dok su se borili na austrijskoj strani. U ovom delu je opisana sudbina Pavla Isakoviča, ali i čitavog naroda koji je krenuo sa verom u bolje sutra put daleke Rusije.

Iako je ova tema jedna od čestih za sastav iz srpskog jezika ili, pak pismeni zadatak, gotovo je nemoguće osloniti se samo na prepričavanje. Kako biste mogli da dobro uradite sastav iz srpskog jezika na temu lektire “ Seobe “, Miloša Crnjanskog neophodno je da delo pročitate u celosti, kako biste ga razumeli.

Likovi u romanu „Seobe“

Među glavnim likovima romana “ Seobe “ se nalaze članovi porodice Isakovič: Vuk, Aranđel i Pavle, te gospođa Dafina.

Pa da počnemo od ženskog lika…Gospođa Dafina nosi u sebi nešto što zrači poput anđela, ali je u isto vreme i reč o strastvenoj ženi, koja je nedokučiva i neodoljiva. Potiče iz grčke porodice Hristodulu. Pre nego što se Vuk Isakovič vrati iz rata, Dafina se udaje za Aranđela i ubrzo umire.

Vuk Isakovič je pravi primer čoveka koga muči nezadovoljstvo životom, te izlaz nalazi u begu u snove, sanjarenja i iluzije. On žudi za daljinom i otvorenim prostorom. Silno želi da svoj narod odvede u Rusiju, a tu njegovu želju će u drugoj knjizi lektire “ Seobe “ ostvariti Pavle Isakovič. Inače, Vuk Isakovič je istorijska ličnost. Reč je o učesniku nemačko – turskog rata iz 1738. godine, izvesnom Crnobarcu. On je, sa svojim bratom Trifunom bio komadant hajducima, koji su napali i opustošili Lešnicu. Kada je rat okončan, bio je major u Sremu, a kasnije i ktitor manastira Šišatovac. Prema postojećim podacima, umro je u Sremskoj Mitrovici 1759. godine.

Nasuprot Vuku je Aranđel Isakovič. Ova dva junaka su potpuno različita, po svakom pitanju. Aranđel se bavio trgovinom, zaradio novac i njime kupuje sve. Prvo kupuje kuću, želeći da se smesti tu i sa prezirom gleda na sve one koji žele da se sele. Iako je imao dovoljno novca da sebi kupi baš sve što poželi, uključujući i ženu i prijatelje, on je duboko u sebi bio svestan svoje praznine i ispraznosti takvog života.

Unuk Vuka Isakoviča, Pavle je jedan od sinova Vukovog sina Đorđa. Pavle je, ujedno i glavni junak drugog dela romana “ Seobe “. Pretpostavlja se da je inspiraciju za stvaranje ovog lika Crnjanski pronašao u ličnosti jednog svog prijatelja koji se preselio u Rusiju. Pavle je psihološki najjači među svim Isakovičima i kao takav se smatra duhovnim vođom čitave porodice, ali i naroda. Snažno je obuzet sudbinom svog naroda, pa se često pokazuje kao vrlo ponosan, ali i sujetan. On je izuzetno častan čovek, što se vidi iz njegovog ponašanja prema ženama, a naročito iz odnosa sa Evdokijom.

Nedugo po dolasku u Rusiju, Pavle doživljava veliko razočarenje, shvatajući da je položaj Srba i tu loš, kao što je bio i u Austriji.

Najbolji citati lektire „Seobe“

A kad se pogleda ovako u noć? Kad se stane, evo ovde, u mrak, na vratima? Kad se pogledaju sva polja u mesečini? Sva ona brda u daljini…grad, krovovi…tamo oblaci…sazvežđa…to nebo puno svetlosti? Kad se pred tim ućuti? Je li onda kao da prolazimo bezumno…bez smisla…je li moguće da je sve to jedna bezdana praznina?

Moć neku natprirodnu osetio je u svojim talirima, jer gde je njih istresao iz kese, tu su zaostajale lađe i kuće su postajale nepomične i njegove. Kretahu se po njegovoj želji i njegovim zamislima i uskoro mu se činilo da i kiše na njih padaju, a proleća oko njih nastaju, kad on hoće i kako on hoće.

I dok mu se, u duši, kao u beskrajnom krugu, jednako ponavljahu misli o odlasku, o odlasku nekud, u Rusiju, nad kojom se u očajanju, iznemogao, posle toliko meseci tumaranja i patnje bio nadneo, dotle mu je zaspalom prvi put opet kod kuće, u telu drhtalo, kao neka zvezda, poslednje zrno nekadašnje mladosti. Ono ga je održavalo očajnog, zamuklog, suludog već od patnje i tuge, među tim baruštinama i vodama, što se isparavahu nad zemljom, koju je od milošte zvao Novom Srbijom. Crna što ju i u njegovoj starosti sačuvalo u sebi moć da proklija i nadnese nova bića nad vremena i nebesa, koja če se ogledati u vodama što se slivaju i sastaju, tu ispod Turske i Nemačke, ogledati i nadnositi kao mostovi.