Pokondirena tikva, Jovan Sterija Popović

Autor: Jovan Sterija Popović
Književni rod: drama
Književna vrsta: komedija

O piscu i delu

Naš čuveni komediograf, Jovan Sterija Popović je 1830. godine napisao jednu od svojih najpoznatijih komedija “ Pokondirena tikva “. Delo je, međutim preradio, te ga objavio tek 8 godina kasnije. Da je komedija prerađena jasno se vidi iz dodatka predgovoru koji je datiran na 1837. godinu, iako je sam predgovor iz 1830. godine.

Pisac lektire “ Pokondirena tikva “, Jovan Sterija Popović je bio prvi srpski komediograf, a po mišljenju mnogih koji su se bavili analizom njegovog dela i najbolji srpski komediograf. Uz to, smatra se osnivačem drame u srpskoj književnosti.

Od 1956. godine u Novom Sadu se svake godine održava festival u spomen ovom čuvenom srpskom komediografu. Na “ Sterijinom pozorju “ svake godine učestvuje veliki broj pozorišnih trupa iz naše zemlje i inostranstva. Na samom početku bila su prikazivana samo Sterijina dela, a danas je važno da budu dela domaćih autora. Na ovom prestižnom festivalu se dodeljuju i “ Sterijine nagrade “ i to za: najbolju predstavu, najbolji tekst savremene drame, za režiju, scenografiju, kostim, scensku muziku, za najbolje glumačko ostvarenje, ali i za najboljeg mladog glumca i glumicu.

Tema lektire „Pokondirena tikva“

Osnovna tema lektire “ Pokondirena tikva “ je ismevanje glavne junakinje i njene želje da pobegne od svog porekla.

Analiza lektire „Pokondirena tikva“

Komedija “ Pokondirena tikva “ se smatra takozvanom komedijom karaktera. U njoj Sterija iznosi na videlo mane svojih savremenika i ismeva ih. Pod komedijom karaktera se podrazumeva vrsta komedije u kojoj se na vrlo duhovit način prikazuju mane junaka, poput: malograđanštine, tvrdičluka, pomodarstva i primitivizma.

Da bi prikazao društvo, Sterija za glavne likove lektire “ Pokondirena tikva “ uzima udovicu Femu i pesnika Ružičića.

Na samom početku komedije, Sterija bez nekog posebnog uvoda i pripreme čitaoca na ono što ga očekuje u delu prikazuje glavnu junakinju. U samo tri početne scene je već izvršena karakterizacija lika glavne junakinje komedije “ Pokondirena tikva “, jer je prikazana u različitim situacijama, sa različitim tipovima ljudi. Tako čitalac vrlo brzo shvata kakva je Fema.

Kao ni u ostalim, tako ni u ovoj Sterijinoj komediji nema zapleta u klasičnom smislu, već se najčešće scene odvijaju u prisustvu dva ili tri lica, bez masovnih scena. Svi likovi komedije se pojavljuju tek u poslednjoj sceni, a jedan od njih je mahom prikazan kao moralni sudija.

Ono što se pažljivom analizom lektire “ Pokondirena tikva “ može uvideti jeste da nema monologa. Pretpostavlja se da je to zbog piščevog umeća da dijalozima prikaže sve što treba, a najpre unutrašnje aspekte svakog učesnika komedije.

Prilikom analize komedije “ Pokondirena tikva “ treba posebnu pažnju obratiti na jezik junaka, o čemu pisac posebno vodi računa. To se svakako odnosi prvenstveno na jezik glavnog lika lektire “ Pokondirena tikva “, Feme, koja često koristi nepravilne izraze iz nemačkog i francuskog jezika. Sve to u kombinaciji sa jezikom koji je koristila, a koji je u nekim slučajevima i vulgaran, tka Femin lik, prikazujući ga baš komičnim koliko ustvari jeste.

Termin “ pokondirenost “, odnosno izraz “ kao Fema “ vremenom je postao deo žargona srpskog jezika, a koristi se kada se neko ponaša poput junakinje Sterijine komedije “ Pokondirena tikva “.

Prepričano delo „Pokondirena tikva“ za pismeni sastav

Komedija “ Pokondirena tikva “ prikazuje glavnu junakinju i njene dogodovštine u trenutku kada želi da postane prava dama. Femi je umro muž, opančar i ostavio joj dosta novca. Ona sada želi da pobegne od takvog života i postane prava dama. To je naravno nemoguće, mada ona misli da ako ubaci malo stranih izraza u govor i obuče se po poslednjoj modi može to da postane.

Glavni lik lektire “ Pokondirena tikva “ mnogo više priča nego što radi. Ona sve zna šta želi, ali ne radi gotovo ništa. Zapravo, ona se samo oblači u nove haljine i menja svoje ponašanje i govor. Posebno je zanimljivo što koristi reči iz nemačkog i francuskog jezika, mešajući ih sa svojim prostim govorom. Ponekad te reči nemaju smisla, ali ona misli da se tako postaje dama.

Mnogi oko nje joj se potajno smeju, ali ona kao da ne mari zbog toga. Naprotiv, Fema vređa svoje najbliže, želeći i na taj način da pokaže da više nema veze sa svojim pređašnjim životom opančareve žene.

Želeći da što pre postane prava dama, Fema čini razne nepromišljenosti. Zapravo, ona ni jednog trenutka ne uspeva da uđe u pravo visoko društvo, već dolazi u dodir samo sa različitim varalicama. Oni se predstavljaju kao ljudi iz viših slojeva, koristeći njenu prostotu i naivnost.

Na kraju lektire “ Pokondirena tikva “ Fema je ponižena i osramoćena i najzad shvata da ne može da pobegne od onoga što je ona ustvari, a to je prosta, opančareva žena.

Karakterizacija likova

Glavni lik lektire “ Pokondirena tikva “ je Fema, udovica jednog opančara. Ona nema stila, ni lepih manira, ali želi da se uzdigne u društvu. Pored toga, Fema je glupa, prosta i uobražena.

Želeći da što pre postane ugledna dama, ona je promenila svoj izgled, ali i ponašanje, u negativnom smislu. Iako je spolja ličila na pristojnu damu, u suštini je ostala prosta opančareva žena. Nova odeća joj, naravno nije pomogla da postane kulturna, obrazovana, da se lepo izražava. Počela je da koristi strane izraze, a najviše nemačke i francuske, često u pogrešnom kontekstu, jer je mislila da će tako izgledati pametnije.

Fema se zanela u svojoj novoj ulozi i želji da postane ono što nije, pa je vređala i ponižavala sve koji je okružuju. Iako su joj se ljudi smejali, ona je bila uvrerena da je na višem nivou od njih. Vrlo lako se odrekla svog prošlog života, iako je do novca došla upravo zahvaljujući svom pokojnom mužu koji je bio opančar.

Fema je: sebična, arogantna, gorda, neobrazovana, bezobrazna prema drugima, te je zbog svog ponašanja na kraju doživela poniženje i sramotu.

Pesnik Ružičić je poslužio Steriji da kritikuje pseudoklasičnu književnu školu i njene sledbenike. Ovaj pesnik stvara privid učenog čoveka, ne bi li zadivio primitivan svet, a zapravo je varalica.

Ostali likovi lektire “ Pokondirena tikva “ služe da bi u dodiru sa dva glavna junaka samo naglasili njihove osobine, koje pisac ismeva.

„Pokondirena tikva“ u pozorištu

Danas je ovo jedna od češće izvođenih pozorišnih predstava u teatrima širom naše zemlje. Prvo izvođenje ove čuvene Sterijine komedije je bilo u Beogradu, 01. marta 1842. godine.

Godine 1956. Hugo Klajn i Mihovil Logar su napisali komičnu operu po motivima lektire “ Pokondirena tikva “, a povodom 150 godina od rođenja i 100 godina od smrti Jovana Sterije Popovića.