Žitije svetog Save, Teodosić

Autor: jeromonah Teodosije Hilandarac
Književni rod: epika
Književna vrsta: biografija

Analiza i interpretacija “ Žitije Svetog Save „

Smatra se da je “ Žitije Svetog Save „, hilandarski jeromonah Teodosije napisao prema nalogu bratstva svetogorskog, srpskog manastira Hilandar. Ovo “ Žitije Svetog Save “ je drugo po veličini delo o životu Svetog Save. Prvo “ Žitije Svetog Save “ je napisao Domentijan, a Teodosijevo delo se zasniva upravo na Domentijanovom.

Sam uvod ovog dela, kako smatra analiza i interpretacija je nastao po uzoru na uvod u “ Žitije Svetog Save „, ali Svetog Save Jerusalimskog, koje je napisano u 6. veku. Uvod ovog dela se smatra stilski najizraženijim i najbogatijim, dok je preostali deo dela “ Žitije Svetog Save “ napisan prostijim stilom, čitaocu razumljivijem i prisnijem.
Vrlo često možete naići na tvrdnju da je Teodosijevo “ Žitije Svetog Save “ prvi srpski roman, ali i da se smatra pravim primer srpskog realizma. Iako jeromonah Teodosije nije poznavao lično Svetog Savu iz njegovog jasnog kazivanja se uočava vrlo prisan odnos prema ovom srpskom svetitelju i svemu onome što je on činio i značio za čitav srpski narod. Teodosije je uspeo da u ovom delu približi čitaocu Svetog Savu i prikaže ga na najrealističniji mogući način.

Iako je u suštini ovde reč o životu Svetog Save vrlo često se pominje i njegov otac, Sveti Simeon. Priča prati život Svetog Save od samog rođenja, obasjavajući na malo drugačiji način njegov potonji život i trenutak kada odlazi u monahe.

Iako analiza i interpretacija ovog dela ne zavise od tih informacija, svakako je dobro znati i nešto o autoru ovog dela. A o jeromonahu Teodosiju se zna vrlo malo i to da je bio srpskog porekla, da je bio hilandarski monah i da je preminuo 1328. godine.
Čitalac dela “ Žitije Svetog Save “ oseća koliko se jeromonah Teodosije trudi da ne naruši lik i delo Svetog Save, govoreći ssamo o onome što se zaista i zbilo i trudeći se da ne preuveličava ništa, kako ne bio proizveo suprotan efekat kod čitaoca. On priča o Svetom Savi kao o običnom čoveku, opisujući društveno – politička zbivanja u kojima je učestvovao. Pa čak i kada treba da piše o nečemu što je neprijatno, jeromonah Teodosije i to čini, vrlo hrabro i umereno. Život Svetog Save Teodosije opisuje i iz svetovog, a ne samo iz duhovnog ugla.

U delu “ Žitije Svetog Save “ jeromonah Teodosije opisuje život Rastka Nemanjića, potonjeg Svetog Save, od vremena pre njegovog rođenja, kada su ga njegovi roditelji poželeli od Svevišnjeg, pa sve do prenosa njegovih moštiju u Srbiju.

Iako se u središtu dela “ Žitije Svetog Save “ sasvim logično nalazi sam Sveti Sava, prisutni su i mnogi drugi likovi o kojima jeromonah Teodosije vrlo živo pripoveda. Likovi su upečatljivi, a Teodosije ukazuje na njihove karakterne osobine, zalazeći i u njihovu psihologiju. Likovi koji se pominju u delu su, između ostalog tu da osvetle ličnost glavnog junaka iz različitih uglova i prikažu ga u raznim situacijama.

Kako navodi analiza i interpretacija ovog dela, kojom su se bavili mnogi pre nas, jeromonah Teodosije je ispunio osnovni zadatak koji je “ Žitije Svetog Save “ trebalo da ima, a to je učvršćivanje kulta ovog svetitelja, ali i pored toga on obraća naročitu pažnju na način pripovedanja, koji je iznad svega odmeren i istinit.

Vrlo je zanimljivo prikazivanje glavnog junaka, jer jeromonah Teodosije govori vrlo otvoreno o svemu, izrazito nekritički, već jednostavno čitaocu kazuje da se taj događaj zaista i zbio. Njegovo pripovedanje je otvoreno, ali se ipak oseća velika naklonost prema glavnom junaku. On govori o svemu, pa se ne usteže ni da pomene da su neki od ljudi pri Crkvi korumpirani, a prikazujući bogate gozbe crkvenih ljudi autor nedvosmisleno osuđuje njihovo prejedanje.

U delu “ Žitije Svetog Save “ se ne govori samo o duhovnoj sferi života, več Teodosije prikazuje i onaj drugi deo, svetovni život, govoreći i o porodičnim odnosima, neverstvima, ženama, odnosima u vladarskoj porodici i mnogim drugim temama. Ujedno, treba reći i da su brojni motivi u delu, a gotovo svaki od njih je poslužio autoru da prikaže glavnog junaka u drugačijoj situaciji.

Za bolje razumevanje dela “ Žitije Svetog Save „, kako bi vaš sastav iz srpskog jezika bio što bolje napisan kada se obrađuje ova lektira, vrlo je važno da raumete način pripovedanja jeromonaha Teodosija. A njegov jezik je vrlo jasan, mada ima dosta metafora. Ipak, on od samog početka ukazuje da je priča koja sledi, zajednička za njega i čitaoca, s tim da i ukoliko se otkrije neki nedostatak u kazivanju, to je svakako krivica jedino autora. Već time je Teodosije jasno stavio do znanja da će njegovo kazivanje na prvom mestu biti iskreno. U njegovom kazivanju nema mnogo citata i dugačkih monologa, a samo delo “ Žitije Svetog Save “ počinje stilom narodnog pripovedanja.

Stilske figure

Kako je lektira “ Žitije Svetog Save “ pozamašnog obima, ne mogu se sa preciznošću odrediti sve stilske figure koje su prisutne u delu, niti to bilo ko očekuje od školaraca, jer se time bavi neka ozbiljnija analiza i interpretacija dela, to jest jezika kojim je napisan i njegovih karakteristika.

Međutim, ono što svakako treba imati na umu kada su u pitanju stilske figure u delu “ Žitije Svetog Save “ jeste da jeromonah Teodisje obilato koristi metafore, koje gotovo uopšte ne utiču na iskrenost njegovog kazivanja.

Likovi u delu

Kao što je već rečeno u poglavlju analiza i interpretacija, brojni su likovi prisutni u delu. Međutim, za bolje razumevanje čitavog dela, a samim tim i za bolji sastav iz srpskog jezika kada se obrađuje lektira “ Žitije Svetog Save „, vrlo je važno razumevanje lika glavnog junaka. Rastko Nemanjić, potonji Sveti Sava je blag, odmeren, pažljiv prema sirotinji. Posvećen je čitanju, knjigama i ne mari mnogo za svetovne stvari. Iako je mirne prirode, odlučan je u tome da se zamonaši, ali je ipak vrlo razumno razmišljao kako da sprovede tu svoju odluku u delo, a da pri tom ne povredi svoje najbliže. Izuzetno je posvećen porodici i brižan sin i brat.
Sveti Sava čini sve kako bi zaštitio sve one kojima je njegova zaštita potrbna, često ne mareći mnogo za sebe, svoje zdravlje i svoje potrebe.

Prepričano delo “ Žitije Svetog Save „

Analiza i interpretacija dela “ Žitije Svetog Save „, uz prepričano delo svakako će doprineti da bolje razumete ovu lektiru, a samim tim i napišete bolji sastav iz srpskog jezika kada se bude obrađivala ova lektira.

Pretpostavljam da vi svi, u manjoj ili većoj meri znate dosta o životu Rastka Nemanjića, potonjeg Svetog Save, pa će vam sigurno biti dovoljno, ukratko prepričano delo “ Žitije Svetog Save „, budući da ste za mnoge događaje iz života Svetog Save do sada sigurno čuli.

Jeromonah Teodosije na samom početku dela govori o rođenju Rastka Nemanjića i njegovoj ranoj mladosti, kako je navedeno u prvom podnaslovu. Čitaoca uvodi u priču govoreći o Rastkovom ocu i njegovim uspesima. Ali uz to, govori i o osobinama velikog župana Stefana Nemanje i o događaju koji je prethodio Rastkovom rođenju. Ana i Stefan su već imali dvojicu sinova, ali su Boga zamolili da im podari još jednog, “ jer im je duša žudela da dobiju još jedno čedo „.

Potom jeromonah Teodosije govori o bezmernoj ljubavi koju su roditelji imali prema Rastku i vrlo brzo stiže do trenutka kada je dečak imao 15 godina, a kada mu je otac dao na upravu “ jedan deo Humske oblasti ( današnja Hercegovina ), kako bi odlazio od oca i matere na zabavu sa velomožama, i da se s blagoradnim mladićima veseli. “

Međutim, Rastko nije bio okrenut takvom načinu života i to shvataju i znaju i njegovi roditelji i svako ko je imao prilike da se sa njim susretne.

U sledećem poglavlju Teodosije opisuje Rastkovo bekstvo u Svetu Goru, uz brojne detalje i dijaloge. Potom govori o upokojenju Rastkovog oca, velikog župana Stefana Nemanje, koji je u monaštvu nazvan Sveti Simeon.

Sledi priča o nastavku Rastkovog života, o tome zašto je i kako uspeo da izdejstvuje samostalnost Srpske pravoslavne crkve, borbi između braće, žrtvovanju Svetog Save za brata, pa sve do njegove smrti u bugarskom gradu Trnovu, te kasnijeg prenosa njegovih mošti u Srbiju.

Poruka dela

Nakon što pročitate poglavlje analiza i interpretacija, te likovi u delu i prepričano delo, verujem da će vam biti sasvim jasno i koja je poruka dela “ Žitije Svetog Save „. Zato vam je nećemo navoditi, jer je poruka dela sasvim očigledna.