Bombardovanje Beograda u Drugom svetskom ratu (6. aprila 1941)
Besumučno ogorčen obaranjem pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu, Hitler je naredio nemačkom vazduhoplovstvu „da uzastopnim napadima razori glavni grad Beograd” i time počne rat protiv Jugoslavije.
Početak bombardovanja Beograda 6.aprila 1941
Nemačka avijacija iznenada se pojavila nad Beogradom 6. aprila 1941. godine, u rano nedeljno jutro, i u talasima, uz zaglušujuću huku motora i jezi- vog zavijanja bombardovala je nezaštićeni grad i sejala smrt, požare i raza- ranja. Tako je počeo rat bez ultim.atuma i bez zvanične objave neprijateljstava.
U Narodnoj biblioteci izgorelo je izmedju 350.000-500.000 knjiga
Znatan deo grada začas se našao u ruševinama, dimu i plamenu. Preplašeno stanovništvo napuštalo je grad u kojem je harao požar i život potpuno zamro. Broj poginulih nije utvrđen, ali je premašio nekoliko hiljada. Pričinjeva je velika materijalna šteta koja je iznosila osam milijardi predratnih dinara. Razrušeni su mnogi objekti i spomenici, među njima Narodna biblioteka koja je potpuno izgorela sa 350.000 knjiga i 500.000 svezaka, s velikim brojem starih rukopisa i unikata neprocenjive, kulturne i istorijske vrednosti.
Okupacija Beograda 12.aprila 1941
Posle nekoliko dana, 12. aprila 1941. godine, nemačke jedinice ušle su u Beograd. Tako je započela fašistička okupacija. Istog dana u jutarnjim časovima pripadnici jugoslovenske vojske digli su u vazduh lančani most preko Save.
Okulator je odmah preduzeo mere za trajno vladanje nad Beogradom i Srbijom. Međutim, Beograd, iako osvojen nije se pokorio. Od privh dana okupacije on se pripremao za odlučnu i herojsku borbu protiv osvajača.
Josim Broz Tito priprema ustanak protiv nemačkih okupatora
Osnivanje narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije
Dolaskom druga Tita u Beograd, maja meseca 1941. godine, grad postaje centar priprema za ustanak. 22. juna 1941. godine Centralni komitet KPJ izprema Severu i prvog novembra iste godine Beograđani su s oduševljenjem dao je proglas kojim je narod pozvan u borbu protiv zavojevača, a pet dana docnije obrazovan je Glavni štab narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije.
Značajan datum u istoriji Beograda i čitave zemlje postao je 4. jul 1941. godine kad je u jednoj kući u Botićevoj ulici održan istorijski sastanak proširenog Politbiroa CK KPJ gde je rešeno da počnu oružane borbe protiv okupatora. Taj dan narodi Jugoslavije slave kao Dan borca. Da bi borba bila što bolje organizovana, KPJ je poslala svoje rukovodeće kadrove na teren i već 7. jula 1941. godine počeo je ustanak srpskog naroda protiv nemačkog zavojevača.
U isto vreme beogradski rodoljubi izveli su prve diverzantske akcije u gradu. Udarne grupe omladinaca i komunista spaljivale su neprijateljske kamione i garaže, uništavale okupatorsku štampu, vršile atentate na okupatore i agente Specijalne policije, prekidale telegrafske i telefonske kablove i veze, pisale oslobodilačke parole po ulicama Beograda. To je bio odgoovor rodoljuba Beograda na planove nemačkih fašista, koji se najbolje vide iz jedne direktive ministra Ribentropa nemačkom opunomoćeniku u Srbiji Bencleru, gde se kaže: „Brinite se da što više Srba bude zatvoreno i ubijeno”…
Vešanje rodoljuba na Terazijama
Ništa nije moglo da odvrati herojsku omladinu od njenog borbenog puta, ni leševi rodoljuba obešenih 17. avgusta 1941. godine na Terazijama. Beogradski oslobodilački pokret kao plima plavio je grad izazivajući strah i nemir u redovima okupatora. Veliki podvig izvele su udarne borbene grupe Beograd.a kada su 29. jula 1941. godine iz ruku Gestapoa iz bolnice u Vidinskoj ulici oslobodile Aleksandra Rankovića, člana Politbiroa CK KPJ.
Tako je Beograd leta 1941. godine postao poprište ogorčenog otpora, koji nisu mogle da slome ni teške represalije, zatočenja i streljanja u Banjičkom logoru, mučenj,a u Specijalnoj policiji, ni danonoćne blokade čitavih krajeva Beograda. Atmosferu Beograda avgustovskih dana te godine izrazio je u svom pismu jedan nemački major: „Osećam se kao da sam pao padobranom u vraško neprijateljsko gnezdo… Nespokojstvo polako kida živce. Postaje suviše vrelo leto u ovom gradu na jugu Evrope”.
U tom periodu partizanski odredi operisali su u neposrednoj blizini Beograda. Nemački komandant Srbije bio je primoran da hitno traži iz Berlina pojačanja radi borbe protiv ustanika.
Izlazi prvi broj Biltena narodnooslobodilačkog pokreta
Avgusta 1941. godine izašao je u Beogradu prvi broj Biltena Glavnog štaba narodnooslobodilačkog pokreta, štampanog u ilegalnoj štampariji na Banjičkom vencu. Pored štamparije CK KPJ, u Beogradu su ilegalno radile i druge.
U ovim borbama narodnooslobodilački pokret Beograda pretrpeo je teške gubitke; pali su najbolji komunisti i rodoljubi.
Zemun i istočni deo Srema postaju deo Pavelićeve Hrvatske
Posle aprilskog rata Zemun je odvojen od Beograda. U njemu su gospodarili domaći Nemci, tzv. folksdojčeri, a početkom oktobra 1941. godine Zemun i istočni deo Srema bili su priključeni Pavelićevoj Nezavisnoj državi Hrvatskoj. Međutim, položaje kotarskog predstojnika i gradonačelnika zadržali su Nemci.
Janko Lisjak formira Sremski komitet KPJ Zemuna
Bogato iskustvo partijske i skojevske organizacije, stečeno u predratnom periodu, omogućilo je neprekidno delovanje aktivista Zemuna i u uslovima okupacije. Grad postaje značajan centar otpora protiv vlasti okupatora. Pored Mesnog komiteta KPJ i Mesnog komiteta SKOJ Zemuna, obrazovan je Sremski komitet KPJ Zemuna, koji je pod rukovodstvom narodnog heroja Janka Lisjaka — Puške uspešno sjedinjavao borbu zemunskog proleterijata i naroda okolnih sela. Već u leto 1941. godine obrazovan je Mesni odbor Narodnooslobodilačkog fronta, koji je preko svojih reonskih odbora i pododbora obuhvatio oko hiljadu prilagača za narodnooslobodilački pokret.
Tokom 1942. godine narodnooslobodilački pokret Zemuna i njegove okoline obeležen je stalnim usponom. U istočnom Sremu vodile su se borbe i vršene su razne diverzije, a u gradu se povećavao broj pripadnika pokreta koji je 1943. godine obuhvatio oko 4.000 članova. Iste godine organizovan je Gradski odbor Narodnooslobodilačkog fronta, formirana je organizacija AFŽ i osnovan je Gradski narodnooslobodilački odbor.
Zemunski aktivisti i rodoljubi vodili su ogorčenu borbu protiv okupatora: izvršili su desetine atentata na izdajnike i pripadnike ustaške policije. Najveći odjek u gradu i okolini izazvalo je ubistvo zloglasnog ustaškog natporučnika M. Volfa, koji je terorisao narod okolnih sela.
U toku okupacije uhapšen je veliki broj ljudi žena i omladinaca, koji su odvođeni u zloglasne ustaške logore, a najvećim delom su streljani.
Za celo vreme rata preko Zemuna odlazili su mnogi rodoljubi i ilegalni radnici na oslobođenu teritoriju i borili se protiv okupatora u Sremu i u drugim oblastima naše zemlje. U gradu su sprovođene akcije skupljanja oružja i municije, odeće, sanitetskog materijala i drugih potrebnih stvari koje su dostavljane borcima oslobodilačkog pokreta.
Godine 1944. više od polovine stanovništva Zemuna obuhvaćeno je narodnooslobodilačkim pokretom, dok se nekoliko hiljada Zemunaca borilo u jedinicama NOV i POJ.
