Car Lazar i carica Milica – epska narodna pesma

Autor: narodna pesma
Književni rod: epika
Književna vrsta: epska narodna pesma Kosovskog ciklusa

Kom ciklusu pripada lektira „Car Lazar i carica Milica“?

Epska narodna pesma “ Car Lazar i carica Milica “ pripada takozvanom Kosovskom ciklusu srpskih epskih narodnih pesama. Kao što i sam naziv ovog ciklusa kaže, njemu pripadaju pesme koje govore o Kosovskom boju.

Iako pesme ovog ciklusa važe za epske narodne pesme polovinom 19. veka, tačnije 1854. godine je monah Ilarion Ruvarac upravo za ove pesme napisao da je većina njih zapravo bila deo crkvenih propovedi i da su ih narodni pevači menjali po sopstvenoj volji. Da li je to istina ili ne, to i nije toliko važno, jer su pesme ovog ciklusa svakako vrlo bitan deo srpske narodne tradicije.

Pored pesme “ Car Lazar i carica Milica “ koja je i obavezna lektira, u pesme Kosovskog ciklusa između ostalih spadaju i: pesma “ Banović Strahinja „, “ Kneževa večera „, zatim pesma “ Kneževa kletva “ i “ Sluga Milutin „, ali i pesma “ Propast carstva srpskoga “ i mnoge druge.

Pesme ovog ciklusa opevaju događaje vezane za Kosovsku bitku, kao i događaje koji su se odigrali neposredno pre i po završetku Kosovske bitke.

Tema pesme “ Car Lazar i carica Milica „

Lektira “ Car Lazar i carica Milica “ za osnovnu temu ima ljubav i to nekoliko vrsta ljubavi. Na prvom mestu to je ljubav muža prema ženi odnosno cara Lazara prema carici Milici, a odma zatim i ljubav carice Milice prema braći.

Analiza pesme “ Car Lazar i carica Milica „

Kada se radi analiza pesme “ Car Lazar i carica Milica “ prvo našta treba obratiti pažnju jeste njena kompozicija. Naime, ova pesma ima kompoziciju koju čine tri dela. Prvi deo se ogleda u motivu koji je već viđen u epskoj narodnoj pesmi “ Kneževe večera „, s tim što sada knez Lazar večera u intimnoj atmosferi sa svojom suprugom, noć uoči Kosovske bitke.

Drugi deo kompozicije je predstavljen pomoću motiva kada junaci kreću u boj. Tu je uočljiva ljubav sestre, carice Milice prema braći, ali i njen strah što ostaje sama na dvoru.

I treći deo kompozicije je prikazan kao dijalog carice i crnih gavranova, a zatim dijalog carice ilice i sluge Milutina.

Ono što svakako treba da znate, a vezano je za Kosovski ciklus epskih narodnih pesama jeste motiv koji se vrlo često sreće u epskim narodnim pesmama, a to je motiv izdaje. Nekako je bilo uobičajeno mišljenje da ko god preživi neku bitku bude smatran izdajicom, pa je iz istog razloga narodni pevač morao da pronađe krivca za poraz na Kosovu. Kako je Vuk Branković bio jedini junak koji je preživeo Kosovsku bitku, tako je on smatran glavnim krivcem za poraz srpske vojske. Upravo je motiv izdaje u epskoj narodnoj poeziji najčešća tema za sastav iz srpskog jezika kada se obrađuje lektira “ Car Lazar i carica Milica “ ili neka druga pesma Kosovskog ciklusa. Zato je važno da razumete što bolje ovaj motiv i da imate na umu da je on jedan od onih motiva koji se vrlo često sreće u epskoj narodnoj poeziji. Kada to razumete i analiza, a kasnije i sastav na temu pesme “ Car Lazar i carica Milica “ će vam biti mnogo lakše da uradite.

Osnovni motiv u epskoj narodnoj pesmi “ Car Lazar i carica Milica “ jeste motiv ljubavi i motiv razumevanja. Na prvom mestu ljubavi muškarca prema ženi, a odmah zatim i ljubavi sestre prema braći. Uz ljubav, ide i razumevanje, i to u ovoj pesmi razumevanje muža prema ženi, na prvom mestu.

Carica Milica je prikazana kao jaka i odlučna, ali narodni pevač ukazuje itekako na to koliko je ona bila pametna. Kako analiza epske narodne pesme “ Car Lazar i carica Milica “ pokazuje, carica je znala da je bitka unapred izgubljena i želela je da sačuva živog makar jednog od braće. Zato je odlučila da zamoli svog muža, srpskog cara Lazara da joj ostavi makar jednog brata, jer je bila svesna da će većina srpskih junaka poginuti. Upravo u toj molbi se oseća njena velika ljubav prema braći i njena briga za njih. Međutim, nijedan od njene braće ne želi da ga smatraju izdajnikom. A tu dolazimo na onaj motiv koji je bio prisutan u srpskoj tradiciji da je izdajnikom smatran svako ko je uspeo da preživi Kosovski boj.
Analiza pesme “ Car Lazar i carica Milica “ jasno pokazuje da je carica Milica bila vrlo tužna što su je sva braća odbila i nisu želela da ostanu uz nju na dvoru, već su krenuli u boj da brane svoju zemlju i ako treba, daju i život za nju.

Iako je carica Milica dobro znala da su gavrani ptice zloslutnice, ipak se potajno nadala da će njen muž i njena braća preživeti bitku. Međutim dolazak sluge Milutina raspršuje njene nade, jer on joj saopštava i konačan ishod bitke. Pa čak i u toj situaciji, kada je saznala da su joj poginuli najmiliji i muž i otac i braća, carica Milica ostaje dostojanstvena u svom bolu.

Vrlo često je tema za sastav kada se obrađuje lektira “ Car Lazar i carica Milica “ upravo lik carice Milice, pa treba obratiti posebnu pažnju na njene osobine i ponašanje, kako bi vaša analiza, a samim tim i sastav bio dobro urađen.

Zato, da biste bolje razumeli lik carice Milice, potrebno je da znate nešto i o njenom životu. Reč je o ženi velikog srpskog cara Lazara, koja je kanonizovana u Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi kao svetiteljka. Prema istorijskim podacima, otac carice Milice bio je knez po imenu Vratko, ali je u sprkim narodnim pesmama on poznat kao Jug Bogdan. Koliko je poznato, carica Milica je rođena 1335. godina. Kada je imala 18 godina, Milica se udala za Lazara Hrebeljanovića sa kojim je imala osmoro dece. Veliki srpski knez Lazar je, kao što sigurno znate poginuo u boju na Kosovu, a nakon njegove smrti Srbijom je vladala njegova supruga, carica Milica. Nakon što je njihov sin Stefan napunio dovoljno godina da može da vlada zemljom, Carica Milica se povukla u manastir Ljubostinju, koji je bio njena zadužbina. U manastiru se zamonašila i dobila ime Evgenija. A tamo je i preminula 1405. godina.

Carica Milica je ostala upamćena kao izuzetno hrabra, dostojanstvena, izdržljiva, ali nadasve osećajna i pametna žena, koja je brinula o potrebama svojih najbližih, ali i svog naroda.

Epska narodna pesma “ Car Lazar i carica Milica “ je ispevana u desetercu, a u njoj se pojavljuju brojni epiteti, od kojih se mnogi ponavljaju.

Da bi analiza bila potpuna, svakako ne treba zaboraviti najznačajniji deo epske narodne pesme “ Car Lazar i carica Milica „. Naime, ova lektira se završava scenom o Vuku Brankoviću, koji je prema narodnom pevaču jedini izdajnik, to jest krivac za poraz u Kosovskoj bici. Naravno, o tome nećemo govoriti sada, ali treba samo da znate da je istorijski dokazano da Vuk Branković uopšte nije krivac za poraz srpske vojske na Kosovu. Međutim, narodni pevač je imao potrebu da nekoga okrivi. A uzevši u obzir da je Vuk Branković jedan od retkih srpskih velikaša, zapravo jedini poznati koji je preživeo bitku, gotovo se podrazumevalo da je upravo on bio kriv za poraz srpske vojske. Zato se lektira “

Car Lazar i carica Milica “ završava stihovima:

A što pitaš za prokletog Vuka,
Proklet bio i ko ga rodio!
Prokleto mu pleme i koljeno!
On izdade cara na Kosovu
I odvede dvanaest hiljada,
Gospo moja! ljutog oklopnika.

Likovi u pesmi “ Car Lazar i carica Milica „

Glavni likovi u pesmi “ Car Lazar i carica Milica “ su, kao što i sam naslov kaže car Lazar i carica Milica. Pored njih u pesmi “ Car Lazar i carica Milica “ pojavljuju se i likovi Milicine braće, a posebno se ističu njena braća Boško i Vojin Jugović, kojima se carica Milica obraća, kao i sluga cara Lazara.
Likovi u epskoj narodnoj pesmi “ Car Lazar i carica Milica “ su izuzetno dobro opisani, a tu se prvenstveno misli na opise srpskih junaka. Naime, vrlo upečatljivo je opisana njihova hrabrost i junaštvo i nije potrebna neka posebna analiza dela da bi se videlo koliko im je stalo do otadžbine. Toliko im je stalo da odbrane svoju zemlju, da čak ne prihvataju da ostanu uz sestru, kako kaže narodni pevač :

O moj brate, Boško Jugoviću!
Car je tebe mene poklonio,
Da ne ideš na boj na Kosovo,
I tebe je blagosov kazao,
Da daš barjak, kome tebe drago,
Da ostaneš sa mnom u Kruševcu,
Da imadem brata od zakletve.

Ali nijedan od braće Jugovića ne htede da ostane “ sestri na zakletvu „, jer nije želeo da bude proglašen za izdajnika. Bez obzira na to što je sam car Lazar dao blagoslov da to uradi.

Kada su ženski likovi u pitanju, lektira “ Car Lazar i carica Milica “ daje prikaz samo jednog, ali glavnog ženskog lika. Naravno, to je carica Milica, koja je opisana kao verna žena i sestra koja otvoreno pokazuje brigu i ljubav prema svojoj braći. Bila je mudra, dostojanstvena i, kako se pokazalo izuzetno hrabra žena. Želela je samo najbolje svojoj braći i jako joj je teško palo njihovo odbijanje i želja da se bore za svoju zemlju, pa makar i poginuli. Ali, i u toj situaciji, ona ih je kao žena velikog srca razumela.

Čak i u trenucima kada vidi crne gavranove, koji su važili za ptice zloslutnoce, carica Milica ne želi da veruje da je srpska vojska doživela poraz na Kosovu i da je ona ostala bez svog muža, oca i braće. Čak i tim, izuzetno teškim trenucima ova hrabra žena čuva svoju prisebnost i dostojanstvo.

Prepričano delo “ Car Lazar i carica Milica „

Da ne pominjemo opet ono što sigurno znate i što ste puno puta pročitali, da prepričano delo nije isto što i pročitano delo, a posebno kada se obrađuje neka lektira, koja uz to uopšte nije problematična za pročitati je. Jedna od takvih lektira je i epska narodna pesma “ Car Lazar i carica Milica „, koju ćete vrlo brzo i lako pročitati, pa će vam i njena analiza biti lakša kada bude trebalo da je pišete. A ukoliko imate i sastav na temu ove lektire, ne sumnjam da će biti odlično urađen, jer kada pročitate neko delo, uradite njegovu analizu, onda je vrlo jednostavno napisati sastav vezano za to delo.

Prepričana lektira “ Car Lazar i carica Milica “ bi otprilike zvučala ovako: epska narodna pesma “ Car Lazar i carica Milica “ govori o noći pred Kosovsku bitku, kada srpska carica Miliva u intimnoj amtosferi, tokom večere pita svog muža, cara Lazara da li će joj ostaviti jednog od njene braće na dvoru, da bude uz nju. Car Lazar joj dozvoljava da jedan od devet Jugovića, koje narodni pevač prikazuje kao njenu braću, ostane uz nju na dvoru kada svi odu u boj na Kosovo. Sutradan, carica Milica zaustavlja jednog po jednog brata i moli ih da ostanu uz nju, međutim svi do jednog odbijaju, jer ne žele da budu proglašeni za izdajice svog naroda.

Shvativši da neće uspeti u svom naumu da sačuva život makar jednog od svoje braće, carica iscrpljena pada i ostaje bez snage, a car Lazar zadužuje njihovog slugu da je čuva. Međutim i sluga odlazi u boj i carica Milica ostaje sama na dvoru, očekujući vesti sa bojišta. Kada ugleda ptice koje važe za donosioce rđavih vesti, gavranove, carica Milica ipak ne veruje da se dogodilo nešto loše srpskoj vojsci. Međutim, epska narodna epsma “ Car Lazar i carica Milica “ se završava prikazom poraza srpske vojske na Kosovu i pronalaženjem “ krivca “ za to, a to je naravno, niko drugi do Vuk Branković, jedini preživeli srpski velikaš.

Koja je poruka pesme “ Car Lazar i carica Milica “ ?

Osnovna poruka lektire “ Car Lazar i carica Milica “ se može posmatrati iz nekoliko delova, to jest ne postoji jedna, osnovna poruka koju nosi lektira “ Car Lazar i carica Milica „.

Na prvom mestu, poruka je da je sloboda večni ideal za koji se vredi boriti. Zatim, sledeća poruka bi bila da je odbrana otadžbine vrlo važna i treća poruka bi bila ona koja se odnosi na “ izdajnika „, Vuka Brankovića, to jest da nije važno samo živeti po svaku cenu, već da je vrlo važno i zašto, to jest kako se živi.