Velika Plana – Istorija i slike grada i okolnih mesta u opštini
Geografski položaj
Velika Plana je varošica smeštena na jednoj površi, delimično na terasi Jasenice, na železničkoj pruzi Beograd – Niš. Odatle se odvaja železnička pruga ka Maloj Krsni i Beogradu.
Broj stanovnika
Prema poslednjem popisu u Velikoj Plani živelo je 16.210 stanovnika, a na nivou opštine 44.470.
Istorijat
Velika Plana nalazila se nekada neposredno pored Velike Morave. Odatle su se njeni stanovnici preselili na današnji atar, zbog čestih poplava. U starom groblju u Gloži ima i nadgrobnih spomenika iz druge polovine XVIII veka. Teško je utvrditi kada je podignuto ovo naselje. I u Bukavici postoji staro groblje, gde se nalaze i ostaci nekih starih zidina.
Ovaj nekada plodan i naseljen kraj teško je stradao za vreme austroturskog rata od 1603. do 1699. godine. Jedan francuski putnik, koji je proputovao kroz Srbiju pri kraju tog rata, zabeležio je da bi trebalo da prođe vrlo mnogo vremena u miru „za njegovu obnovu i povratak na nekadanje izobilje”.
U popisu naselja severne Srbije iz vremena austrijske okupacije od 1718. do 1739. godine Velika Plana nije spomenuta, bar ne pod ovim imenom. Krajem pak istoga veka austrijski vojni obaveštajci, koji su obilazili Srbiju u cilju pribiranja podataka o njenim naseljima i saobraćajnim vezama, spomenuti su u svojim izveštajima selo „Plano”, udaljeno jedan čas hoda od
tim operacijama probijale su se i jedinice XIV korpusa Narodnooslobodilačke vojske. Potom su na ovaj teren došle i neke jedinice I proleterskog korpusa. Velika Plana bila je oslobođena još 10. oktobra spomenute godine.
Na ataru ovog mesta, između Smederevske Palanke i Velike Plane, nalazi se manastir Koporin. Podignut je za vlade despota Stevana Lazarevića. Bio je dugo u ruševinama, a počeo se obnavljati 1880. godine. Njegova crkva je jednobrodna bazilika s kubetom. Stari živopis mu je većim delom propao. Između drugih, od značajnijih fresaka, može se videti i portre despota Stevana, koji je takođe znatno oštećen.
Na području velikoplanske opštine, u Starom selu, nalazi se manastirska crkva – brvnara, nazvana Pokajnica. Prema tradiciji, nju je podigao knez Smederevske nahije Vujica Vulićević 1818 godine iz pokajanja zbog usešća u ubistvu Karađorđevom. To je jedna od najviših crkava te vrste. Njen ikonostas ukazuje na grčki uticaj njegovog autora. Najveće umetničke vrednosti su ikone carskih dveri.
