Kako analizirati lirsku pesmu

Uputstvo za analiziranje lirske pesme

Liruka je književni rod koji u kratku formu izraza sažima mnoštvo refleksija i zbog toga nije uvek pri prvome čitanju lako razumljiva. Jezik lirske pesme se mnogo razlikuje od jezika funkcionalnog govora, ali i od jezika drugih književnih rodova. Misli i emocije se sažimaju u stihovima čija su značenja reči često simbolična. Potrebno je napraviti detaljnu analizu lirske pesme kako bi se pravilno protumačila pesnikova inspiracija i/ili iskustvo. Za analizu pesme potrebno je poznavati oblast književnosti koja se odnosi na njenu teoriju. Ipak, moguće je dati neko osnovno upustvo za analizu lirske pesme koje je manje-više primenljivo na sva dela ovog, često hermetičnog, književnog roda.

Čitanje

Potrebno je da pesmu iščitavate: to je osnov za njeno razumevanje. Poželjno je pesmu čitati više puta u izvesnim vremenskim razmacima kako bi se njene reči što intenzivnije ucrtale u memoriju. Pesma se može čitati u sebi, ali i naglas. Emocije pesme se vrlo efikasno mogu naslutiti obraćanjem pažnje na njen ritam, melodiju i sloj zvučanja. Čitajte pesmu uplićući emocije koje vam ona budi – kao glumci ili performeri.

Forma pesme

Pod formom se podrazumeva oblik pesme. Analizom forme utvrđujemo od koliko se strofa i stihova pesma sastoji, dalje – koliko svaki stih ima slogova i na kojem je slogu pauza. Deo teorije književnosti koji proučava stih naziva se metrika. Forma pesme omogućava čitaocima da razgraniče motive dela, ali i otkrivanje njenog značenja. Recimo, ukoliko pesnik u nekom trenutku odustaje od poštovanja forme započetog stiha, menjajući broj slogova u njemu, ovo odustajanje od modela kazivanja ukazuje da se radi o naglašavanju stiha koji nosi suštinu pesme.

Sloj zvučanja

Za razliku od ostalih književnih rodova, lirska pesma ima naglašen ritam i melodiju. Dok čitate pesmu naglas pokušajte utvrditi čime pesnik postiže ritam i melodiju. Utvrdite da li ritam, melodija i zvučanje pesme odgovaraju osnovnoj pesnikovoj emociji.

Rima može biti parna (A A B B), ukrštena (A B A B) ili obgrljena (A B B A). Melodija se može uspostaviti ritmom ili na neki drugi način. Utvrdite postoje li aliteracije i asonance (stilske figure ponavljanja istih suglasnika ili samoglasnika) u pojedinim stihovima.

Stil

Stilom pesme se podrazumeva korišćenje jezika koji je na upadljiv način različit od funkcionalnog (arhaičan, moderan, upotreba reči kovanica, neologizama…), upotreba reči sa drugačijim značenjem (pod ovime se misli na stilske figure: metafore, simbole, alegorije, metonimije). Analizom stila pokušajte utvrditi čime se taj pesnik razlikuje od drugih pesnika, šta je novost u poeziji zahvaljujući njegovoj pesmi ili delu… Stil je najviše individualan segment u pesmi.

Značenje

Do značenja pesme dolazi se kretanjem kroz zapažanja emocionalnog i misaonog u pesmi, obraćanjem pažnje na njenu formu, sloj zvučanja i pesnikov stil. Značenje pesme se otkriva na ovom nivou, spontano.

Značenje pesme otkriva njenu vrstu (misaona, ljubavna, socijalna, rodoljubiva i dr), tematski okvir i tematiku, te motivsku strukturu.

Samostalno delo i ukupno stvaralaštvo

Pesma se najpre analizira kao samostalno delo, a potom se stavlja u kontekst ukupnog pesnikovog stvaralaštva. U analizi koja se odnosi na ukupno stvaralaštvo potrebno je znati u kojem je životnom dobu i stvaralačkom periodu pesma nastala, odakle se vrši poređenje sa drugim pesmama iz te faze, kao i poređenje te faze rada sa prethodnim i potonjim fazama.