Ropstvo Janković Stojana – Analiza narodne epske pesme
Autor: narodna pesma
Književni rod: epika
Književna vrsta: narodna pesma uskočkog ciklusa
Ko je bio Janković Stojan?
Jedan od čuvenih uskočkih vođa, Stojan Mitrović Janković je rođen oko 1635. godine u Dalmaciji. Istakao se i kao serdar Ravnih kotara, te konjički kapetan i zapovednik tvrđave Ostrovice. Umro je 23. avgusta 1687. godine u Hercegovini.
Otac mu je bio Janko Mitrović, glavni poglavar morlačke vojske tokom Kandijskog rata.
Janković Stojan se posebno istakao u borbama protiv Osmanlija, kao vođa Srba iz Dalmacije. Smatra se da je u epskoj narodnoj pesmi “ Ropstvo Janković Stojana “ opevan stvaran istorijski događaj i to kada je ovaj junak, februara 1666. godine zarobljen kod Obrovca na reci Cetini. Prema istorijskim podacima, on je odveden u Carigrad, odakle je uspeo da pobegne nakon 14 meseci. Ono, međutim oko čega se vodi polemika, kada je epska narodna pesma “ Ropstvo Janković Stojana “ u pitanju, jeste ime njegovog saborca sa kojim beži iz turskog zatvora. Po mišljenju Vuka Karaddžića, Ilija Smiljanić, koji se pominje kao drug Stojanov je, zapravo bio saborac njegovog oca. Ali, moguće je i da je narodni pevač zamenio ličnost Ilije Miljkovića, koji jeste bio Stojanov saborac, imenom Ilije Smiljanića.
Tema i ideja pesme
Osnovna tema pesme “ Ropstvo Janković Stojana “ je beg glavnog junaka i njegovog saborca. Međutim, u pesmi je prisutan nesklad između naslova, koji ukazuje upravo na ovu ideju, kao osnovnu i sadržaja same pesme.
Ono što se ipak smatra preovlađujućom temom u lektiri “ Ropstvo Janković Stojana “ jeste ljubav između glavnog junaka i njegove žene, koja na kraju pobeđuje sve prepreke.
Analiza narodne epske pesme “Ropstvo Janković Stojana”
Lektira “ Ropstvo Janković Stojana “ se smatra jednom od najlepših epskih pesama. Iako na prvi pogled možda ne izgleda tako, ova pesma se može svrstati i u balade, jer govori o velikoj ljubavi glavnog junaka, koja savladava sve prepreke.
Na samom početku pesme, narodni pevač opisuje događaj kada turska vojska odvodi dvojicu junaka u zarobljeništvo. Vrlo brzo nastupa scena njihovog bega iz ropstva i tu se, praktično završava osnovna ideja pesme.
Zaplet nastaje kada se Janković Stojan i Ilija Smiljanić vraćaju svojim kućama. Stojan prvo odlazi u vinograd da vidi da li se neko brinuo o njemu ili ne i tamo zatiče svoju majku, koja ga ne prepoznaje. Starica mu kaže da nikada neće prežaliti ni svog sina, ali ni njegovu vernu ljubu koja se danas udaje. Zanimljiv je majčin govor iz koga se vidi da vrlo ceni svoju snaju, koju poredi sa “ nenošenim zlatom “.
Na vrhuncu radnje lektire “ Ropstvo Janković Stojana “ glavni junak žuri kući, gde zatiče svatove. Tu je prisutan svojevrsni “ odisejevski motiv “, odnosno motiv muža na ženinoj svadbi. Međutim, Stojan ni jednog trenutka nije neprijateljski nastrojen prema svatovima, čak ima razumevanja i za svoju vernu ljubu, koja ga je čekala devet dugih godina i “ desete za sedam meseci “, koliko je bio u ropstvu. Glavni junak moli svatove da mu dozvole da zapeva i to je možda najlepši motiv u baladi “ Ropstvo Janković Stojana “ .
“ Vila gnjezdo tica lastavica,
Vila ga je za devet godina,
A jutros ga poče da razvija;
Doleti joj siv – zelen sokole,
Od stolice cara čestitoga,
Pa joj ne da gnjezdo da razvija. “
Nakon ovih stihova, Stojanova supruga shvata da je to njen muž i otkazuje venčanje. Odlazi do zaove i saopštava joj da joj je brat živ. Stojan udaje svoju sestru za mladoženju. Međutim, veliku sreću zamenjuje tuga zbog smrti Stojanove majke, čije srce nije izdržalo toliku sreću zbog povratka sina.
U pesmi “ Ropstvo Janković Stojana “ je sve vreme prisutan kontrast, koji se ogleda najviše u emocijama. Stalno se smenjuju: tuga i radost, te sreća i nesreća.
Analiza likova pesme “Ropstvo Janković Stojana”
Iako je, prema kazivanju narodnog pevača, godinama bio u zarobljeništvu, glavni junak balade “ Ropstvo Janković Stojana “ je ostao onakav kakav je bio i pre nego što je zarobljen. Stojan Janković je: hrabar, izdržljiv, bez zadnjih namera, odlučan da se uhvati u koštac sa svim nevoljama. U njegovim grudima kuca toplo srce, željno ljubavi i pažnje. Iako ne zamera svojoj vernoj ljubi što se udaje za drugoga posle godina čekanja, Stojan kazuje da ga je to zaista pogodilo. Upravo u tim trenucima, kada stiže na svadbu svoje dragane, Stojan pokazuje svu veličinu svoje ličnosti.
Analiza lika Stojanove majke je takođe vrlo interesantna. Kako i ona sama kaže, žali za svojim sinom, koga poredi sa zlatnom jabukom, ali više žali za svojom snahom, koju poredi sa nenošenim zlatom, koje je umnogome vrednije od zlatne jabuke. Majka je puna razumevanja za svoju mladu snahu, kao uostalom i njen sin.
Stojanova verna ljuba je slika prave, nekadašnje srpske žene, koja je bila spremna da do poslednjeg trenutka čeka svog dragana. Baš iz tog razloga ne čudi što glavni junak lektire “ Ropstvo Janković Stojana “ ima razumevanje za njenu odluku. I on je, kao i njegova majka itekako svestan da je ona izgubila najbolje godine svog života čekajući njega.
Motivi pesme
Najupečatljiviji motiv lektire “ Ropstvo Janković Stojana “ svakako je takozvani “ odisejevski motiv”, odnosno povratak glavnog junaka na dan ženine svadbe.
Tu su i motiv zatočeništva, ali i prepoznavanja dvoje voljenih, te konačno motiv smrti, kada Stojanovoj majci prepukne srce od prevelike sreće, usled saznanja da joj je sin živ i da se vratio iz zarobljeništva.
Poruka pesme
Osnovna poruka epske narodne pesme “ Ropstvo Janković Stojana “ jeste da prava ljubav može da prevaziđe sve teškoće.
Prepričano delo “Ropstvo Janković Stojana“ za pismeni sastav iz srpskog jezika
Na samom početku pesme “ Ropstvo Janković Stojana “ prisutan je opis odvođenja u zatočeništvo dva velika junaka: Janković Stojana i Ilije Smiljanića. Obojica su bili vrlo mladi i tek su se oženili. U zatočeništvu su ostali devet godina i sedam meseci. Ubrzo se dogovaraju i uspevaju da pobegnu.
Priča dalje prati odlazak Stojanov u njegove dvore. On prvo odlazi da obiđe svoje vinograde u kojima zatiče svoju majku, koja ga ne prepoznaje. Ona mu govori o tužnoj sudbini koja je zadesila, jer joj je sin u zarobljeništvu, a snaja, koju inače mnogo voli se danas udaje za drugoga. Stojan žurno odlazi kući i tamo zatiče svatove svoje žene.
Ne želeći da izaziva kavgu, on moli svatove da mu dozvole da zapeva, nadajući se da će iz stihova njegova žena shvatiti da se vratio. Tako i biva i ona otkazuje venčanje. U sledećoj sceni je prikazan vrlo dirljiv susret Stojana i njegove sestre, koju ipak udaju za mladoženju, za koga je trebalo da se uda Stojanova žena.
Nažalost, pesma se završava tragično, jer Stojanova majka, ne mogavši da izdrži toliku sreću zbog povratka sina, umire.
Cela pesma “Ropstvo Janković Stojana”
Da biste napisali dobar sastav iz srpskog jezika na temu lektire “ Ropstvo Janković Stojana “ , potrebno je da pročitate celu pesmu, koja zaista nije dugačka.
http://sr.wikisource.org/sr/Ропство_Јанковић_Стојана
VIDEO: Guslanje pesme „Ropstvo Janković Stojana“
A za one koji nisu raspoloženi da pročitaju lektiru “ Ropstvo Janković Stojana “ pripremili smo izvođenje ove epske narodne pesme u interpretaciji narodnog guslara Đorđija Koprivice.
