Tvrđava, Meša Selimović

Autor: Meša Selimović
Književni rod: epika
Književna vrsta: roman

O autoru romana „Tvrđava“

Ovde nećemo govoriti o Mešinoj nacionalnoj pripadnosti, mada mnogi to uvek vezuju za ovog velikog čoveka i pisca. I nećemo davati piščevu izjavu u kojoj je naveo da je po nacionalnosti Srbin, iako potiče iz muslimanske porodice. Za ovog velikog čoveka uopšte nije važno koje je nacionalnosti, jer je u svojim delima jasno pokazao ko je i kakav je.

Mehmed Selimović, poznatiji kao Meša rođen je u gradu Tuzli 26. aprila 1910. godine. Tamo je pohađao osnovnu školu, a po završetku gimnazije upisuje Filozofski fakultet u Beogradu i to odsek za Srpskohrvatski jezik i jugoslovensku književnost. Nakon diplomiranja 1934. godine, sve do početka rata radi kao profesor tadašnje Građanske škole.

Na samom početku Drugog svetskog rata biva uhapšen zbog “ saradnje sa Narodnooslobodilačkim pokretom „, a kasnije postaje istaknuti član tadašnje Komunističke Partije Jugoslavije.

Pored toga što je Meša Selimović bio profesor Više pedagoške škole, bio je između ostalog i: docent Filozofskog fakulteta u Sarajevu, glavni urednik Izdavačkog Preduzeća “ Svjetlost “ iz Sarajeva, ali i umetnički direktor “ Bosna filma “ i direktor drame Sarajevskog Narodnog pozorišta.

Ostao je upamćen po maestralnim umetničkim delima, koja su i danas rado citirana. Pored čuvenog romana “ Derviš i smrt „, napisao je između ostalih i romane: “ Tvrđava „, “ Ostrvo „, “ Tišine „, ali i zbirke pripovedaka poput “ Tuđa zemlja “ i “ Prva četa „. “ Magla i mjesečina “ je kratak poetski roman koji je izašao iz štampe 1965. godine.

U Beogradu je 11. jula 1982. godine preminuo veliki srpki pisac Meša Selimović.

Tema lektire „Tvrđava“

Može se reći da je osnovna tema romana “ Tvrđava “ Meše Selimovića univerzalna, jer prikazuje odnos pojedinca i mase. Naravno, kao i ostala dela ovog velikog srpskog pisca, tako je i roman “ Tvrđava “ maestralan, pa se jednostavno gubi iz vida univerzalnost ove teme.

Mesto i vreme radnje

Radnja romana “ Tvrđava “ Meše Selimovića se odvija u 17. veku. A smeštena je u Sarajevo, u muslimansku sredinu i opisuje period nakon bitke u Rusiji 1621. godine.

Analiza romana „Tvrđava“

Kao što smo već rekli, tema ovog romana je odnos pojedinca i mase, koja je u romanu “ Tvrđava “ Meše Selimovića obezličena. Čovek je prikazan kao individua, oličen u liku glavnog junaka Ahmeta Šaba. I kako i on sam kaže u jednom trenutku: “ Tvrđava je svaki čovjek, svaka zajednica, svaka država, svaka ideologija! “ objašnjavajući čitaocu time sve.
Ukoliko imate sastav na temu ovog romana, onda je najbolje da vaša analiza krene upravo od ove rečenice, u kojoj je srž čitavog dela.

Tvrđava je simbol pojedinca, ali i zajednice u isto vreme. Dalja analiza pokazuje da je svaki pojedinac, odnosno zajednica zatvoren sam u sebe, isto kao i tvrđava. A ako želi da izađe iz tvrđave, mora da napusti svoje zidine, odnosno da se oslobodi okova i da oseti život, koji može da bude i haotičan. Na taj način upravo i dolazi do čovekovog razvitka, stvaraju se različite mogućnosti u njegovom životu, susreće se sa drugim ljudima, upoznaje ih, upada u različite situacije ( bilo dobre bilo loše ) i razvija se.

Kao protivteža svemu negativnom u životu pojedinca, javlja se ljubav. Ljubav je ta sila koja spaja ljude, koja rešava sve, bez obzira na različitosti. Ljubav glavnog junaka “ Tvrđava “ Meše Selimovića prema izabranici njegovog srca je ta tanana nit koja ga održava u životu i za koju se čvrsto drži. Jer da nema ljubavi, ne bi bilo ni smisla.

Glavni junak lektire “ Tvrđava “ Meše Selimovića pokušava da izađe iz “ tvrđave “ i da pronađe sponu sa drugim ljudima. On veruje da je moguće pronaći zajednički jezik sa svima, bez obzira na različitosti.

Iako je radnja romana “ Tvrđava “ smeštena u to doba i u takvu sredinu, ona može biti aktuelna u bilo koje vreme. Osnovni činioci radnje su: sukob pojedinca sa društvom u celini, različita iskustva pojedinca, krize, unutrašnji sukobi….

Prikazujući život glavnog junaka, Meša Selimović prikazuje nešto što se može dogoditi bilo kome u bilo kom trenutku i u bilo kojoj zemlji.

Iako možda ne izgleda tako na prvi pogled, ali pažljiva analiza lektire “ Tvrđava “ Meše Selimovića pokazuje da je reč zapravo o filozofskom romanu.

Likovi u lektiri „Tvrđava“

Analiza svih likova ovog romana je praktično nemoguća, barem na ovaj način. Zato ćemo se pozabaviti prikazom osnovnih karakteristika većine likova ove lektire. A ukoliko imate za domaći sastav na temu lektire “ Tvrđava “ Meše Selimovića predlažem vam da se prvo pozabavite analizom celokupnog stvaralaštva Meše Selimovića, pa će vam i analiza njegove “ Tvrđave “ biti znatno lakša.

Likovi u ovom romanu su izuzetno realno prikazani. U svakome od njih se može naći nešto što se može naći u svakome od nas.

Glavni junak lektire “ Tvrđava “ Meše Selimovića je Ahmed Šabo, koji pokušava da pronađe svoj životni put. Prisutni su brojni njegovi unutrašnji monolozi, iz kojih čitalac može da nauči mnoge istine o životu. Naravno, ako zna pravilno da ih tumači. Roman prikazuje životni put ovog čoveka, koji shvata koliko je ljubav važna u životu svakoga od nas. Glavni lik je jednostavan, običan čovek, koji je sticajem životnih okolnosti suočen sa mnogim nedaćama. Rat u kome je bio, u dalekoj Rusiji ga je puno izmenio. I sada, kada se vratio kući suočen je sa istom nepravdom kao i ranije, samo je doživljava na drugačiji način. On je sada ozlojeđen, a u duši mu je gorčina koja se nakupila zbog svega proživljenog. Iako analiza glavnog lika pokazuje da se on gnuša vlasti, ipak je svestan da mora živeti u skladu sa zakonima koje ista ta vlast nameće. Zato on pronalazi slamku spasa, a to je ljubav prema voljenoj ženi. I svu svoju snagu crpi upravo iz snage njihove obostrane ljubavi.

Tu je i njegova supruga, Tijana koja mu je pravi životni saputnik. Ona se nikada ne ljuti na njega, do u jednoj sceni kada iskazuje ljubomoru, ali ni tada se ne oseća loša emocija ni sa njene ni sa njegove strane. Iako su izuzetno siromašni, njihova uzajamna ljubav daje smisao njihovim životima.

Među plejadom likova izdvaja se lik mladog studenta, po imenu Ramiz. U njemu je ovekovečen napredak, čiji on postaje simbol. On je bio od onih ljudi koji je govorio sve što misli, što u mnogim situacijama treba izbegavati, a posebno ako se govori protiv vlasti i države.

Mula Ibrahim je takođe prikazan realno, bez ikakvog ulepšavanja. On je bio poslodavac Ahmetov, ali nakon čuvekog sijela mora da ga otpusti, jer se boji da će ga linčovati i da neće preživeti u čaršiji. Pa iako mu pomaže kasnije kako zna i ume, Mula Ibrahim ipak nema hrabrosti da se suprotstavi mada je itekako svestan da čini nepravdu. Ali sve to čini iz kukavičluka.

Prepričano delo „Tvrđava“ za pismeni sastav

Verujem da i sami znate da prepričano delo nikada ne može biti isto kao kada ga pročitate. Zato ćemo samo dati osnovne naznake o lektiri “ Tvrđava “ Meše Selimovića sa nadom da ćete ipak jednog dana i pročitati ovo maestralno delo srpske književnosti. Mada, činjenica je da je u vašem uzrastu gotovo nemoguće shvatiti roman na pravi način, a vi vrlo često imate sastav na temu lektire “ Tvrđava “ Meše Selimovića. Da bismo vam olakšali, pogledajte prepičano u kratkim crtama. Možda vas i zainteresuje, pa poželite da ga zaista i pročitate.

Dakle, radnja romana “ Tvrđava “ počinje pričom o glavnom junaku, koji nakon povratka iz rata započinje novi život. Opaka bolest mu je odnela čitavu porodicu i on je sada sam. Ubrzo odlučuje da oženi Tijanu, devojku koju je ponovo sreo kada se vratio iz rata. Ahmet Šabo počinje da radi kod Mule Ibrahima, dobrog čoveka, ali plašljivog koga je spasao u ratu.

Kasnije, njih dvoje očekuju prinovu. Ali, Ahmet odlazi na sijelo koje se održava kod hadži Duhotine. Sijelu prisustvuju ljudi od uticaja i Ahmet se nada da će dobiti bolju službu. Međutim, Džemal Zafranije ga izaziva i Ahmet kaže svašta što ne bi trebalo da kaže. Iako je to bila istina, nikome se nije dopalo. Iste noći, glavnog junaka lektire “ Tvrđava “ Meše Selimovića pretuku, a kući ga prebijenog dovodi Mahmut Neretljak.

Ubrzo biva otpušten iz službe, jer se Mula Ibrahim plaši i za svoj položaj. Nakon toga Ahmet traži novi posao, ali mu to ne polazi za rukom, jer niko ne želi da primi u službu nakon sijela.

Ipak, Mula Ibrahim mu pomaže tako što moli brata serdara Avdage, Muharem agu da primi u službu Ahmetovu ženu Tijanu. Taj isti serdar Avdaga progoni Ahmeta sve dok ga ne ubiju.

Tijana je izgubila bebu, a Ahmet je uz nju. Tu se vidi snaga njihove ljubavi.

Pojavljuje se i Ramiz, student koji govori ljudima ono što, prema mišljenju mnogih ne bi trebalo. Njega ubrzo zatvaraju u tvrđavu, ali Šehaga želi da ga spase, jer je izgubio svog sina. Zato zove Ahmeta i Osmana Vuka da mu pomognu, kako bi oteli Ramiza iz tvrđave. Nakon što su ga oteli, Avdaga ispituje i Ahmeta i Mahmuta.

Zatim Avdagu ubijaju, a Ahmet odlazi na put sa Šehagom i Osmah Vukom. Odlaze u Venedik gde se Šehaga seća svog sina. On želi da se osveti za smrt sina, ali ga ipak neko otruje i Šehaga umire.

Tijana ponovo očekuje dete. Mula Ibrahim im nalazi stan i službu. Tako se krug na neki način zatvara, a roman završava.

Citati iz romana „Tvrđava“, Meša Selimović

Želeći da izbegnem one citate iz romana “ Tvrđava “ Meše Selimovića za koje ste sigurno puno puta čuli, pokušala sam da izdvojim one koji se baš i ne sreću tako često.

Nadam se da će vam neki od njih biti od koristi kako za shvatanje života, tako i ukoliko imate sastav na temu lektire “ Tvrđava „. Jer možete vrlo lepo ukombinovati neki od navedenih citata u sastav.

Uživajte u meni omiljenim citatima ovog velikana srpske književnosti:

• … tajna se duže pamti nego jasna istina.
• … ono što se ne može objasniti samome sebi, treba govoriti drugome. Sebe možeš obmanuti nekim dijelom slike koji se nametne, teško izrecivim osjećajem, jer se skriva pred mukom saznavanja i bježi u omaglicu, u opijenost koja ne traži smisao. Drugome je neopodna tačna riječ, zato je i tražiš, osjećaš da je negde u tebi, i loviš je, nju ili njenu senku, prepoznaješ je na tuđem licu, u tuđem pogledu, kad počne da shvata.
• Najveća mudrost u životu je da čovjek pronađe pravu ludost.
• Sve više sam s njom, i kad sam sam.
• Ni haljinu ne valja krpiti, a kamoli ljubav.
• Ako bismo otpatili svačiju nesreću, šta bi bilo od nas?
• Ali ponekad, ne tako često, kad mi se zgadi laž, onda govorim istinu. Crno je, u teškom vremenu živimo, a živimo jadno i sramotno. Utjeha je samo što će oni koji budu posle nas živjeli, preturiti preko glave još teža vremena, i pominjati naše dane kao srećne.
• Hiljadu nečijih srećnih časaka biće kao ovaj, ali ovaj nikada više. Hiljadu tuđih ljubavi biće kao ova, ali ova nikad više.
• …nije teško kad biju, teško je kad čekaš. Gledaš i čekaš, pa boli unaprijed. Boli i posle, ali je to lakše.
• Pretvorio sam se u čovjeka koji moli, a to je poslednje biće na zemlji. Ispod toga nema ništa.
• Vatra je besmislena i uništavajuća, kao i mržnja.
• Riječi su otrov, od njih počinje svako zlo.
• Čarolija ljubavi vraća izgubljeno.
• Volim ljude, ali ne znam šta ću s njima.
• Čovjek može povjerovati u šta god hoće.
• Svako nosi ponešto na duši.
• Ništa ne mogu učiniti, ali mislim. Toliko mogu.
• Svakome ću priznati pravo da me prevari, osim prijatelju.
• Priča o životu: ako se tužimo kako nam je teško, klonućemo; ako kažemo životu: izdržaću, nećeš me slomiti, muka postaje lakša.
• Ne vrijedi se, vala ni bojati. Nije lako ne bojati se, ali ne vrijedi. Prođe čovjeku život u strahu, pa kao da nije ni živio. Šta će mu onda i život. Ljubav je ipak jača od svega.