Kalenić, Vasko Popa

Autor: Vasko Popa
Književni rod: lirika
Književna vrsta: rodoljubiva pesma

Ko je bio Vasko Popa?

Jedan od najpoznatijih srpskih pesnika, inače rumunskog porekla, Vasko Popa je rođen u mestu Grebenc, nadomak Bele Crkve 29. juna 1922. godine. U Vršcu završava osnovnu školu, a potom i gimnaziju, pa školovanje nastavlja na beogradskom Filozofskom fakultetu. Nakon toga, Vasko Popa odlazi na studije u Bukurešt, a potom i u Beč. Po završetku rata, tačnije 1949. godine diplomira na beogradskom Filozofskom fakultetu.

Nedugo zatim, 1953. godine objavljuje i prvu zbirku pesama pod nazivom “ Kora „, koja se smatra “ početkom srpske posleratne moderne poezije „. Izlaskom ove zbirke pesama, kao i zbirke pesama Miodraga Pavlovića pod nazivom “ 87 pesama “ pokreću se mnoge javne rasprave u tadašnjim književnim krugovima.

Pored književnog rada, Vasko Popa se bavio i uređivačkim poslom, pa je u periodu od 1954. do 1979. godine bio na čelu beogradske izdavačke kuće “ Nolit „.

Objavio je veliki broj zbirki pesama, a između ostalih i : “ Uspravna zemlja „, “ Kuća nasred druma „, “ Vučja so „, “ Živo meso „, “ Rez „…

Pored pesama, bio je priređivač i brojnih zbornika, i to : “ Od zlata jabuka „, “ Urnebesnik “ i “ Ponoćno Sunce „.

Smatra se jednim od osnivača Vojvođanske Akademije Nauka i Umetnosti, koja je osnovana 14. decembra 1979. godine u Novom Sadu.

U čast ovog velikog pesnika 1995. godine u Vršcu je ustanovljena i nagrada koja nosi njegovo ime. Nagrada “ Vasko Popa “ se dodeljuje svake godine 29. juna na dan rođenja ovog velikana srpske književnosti i to za najbolju knjigu pesama na srpskom jeziku.

Na samom početku 1991. godine, petog dana januara, u Beogradu je preminuo veliki čovek i pesnik, Vasko Popa. Sahranjen je na beogradskom Novom groblju u Aleji zaslužnih građana.

Tema pesme

Osnovnom temom pesme “ Kalenić “ se može smatrati divljenje lirskog subjekta srpskoj tradiciji i kulturi.

Analiza i interpretacija pesme „Kalenić“, Vasko Popa

Pesnička zbirka u kojoj se nalazi pesma “ Kalenić “ nosi naziv “ Uspravna zemlja “ i objavljena je 1972. godine. U prvom ciklusu ove zbirke pesama, pod nazivom “ Hodočašće “ nalazi se i pesma “ Kalenić „.

Čitava zbirka pesama “ Uspravna zemlja “ je obojena rodoljubivim tonom, a gotovo u svakom stihu se oeseća odanost pesnika prema viševekovnoj tradiciji i želja da se ona otrgne od zaborava.

Lirski subjekat, to jest pesnik se divi delima srpske kulture i srpskoj kulturi uopšte. Tako da i analiza pesme “ Kalenić “ mora krenuti od ovog polazišta.

U osnovi čitave zbirke pesama, a posebno pomenutog cilusa kome pripada i pesma “ Kalenić “ jeste sećanje i pamćenje, a sve naravno u želji da se kulturna baština srpskog naroda otrgne od zaborava. Kako se smatra i sam naslov zbirke je vrlo simboličan, jer i stari srpski manastiri koji su opisani u ovom ciklusu i dalje stoje uspravno, bez obzira na vekove koji su prošli. Isto tako uspravno stoji i dalje čitava srpska istorija i kultura, iako je bila izložena brojnim patnjama i stradanjima u minulim vekovima.

Analiza pesme “ Kalenić “ pokazuje da je Vasko Popa koristio strofe različite dužine, to jest tercine i distihe ( strofe od tri i dva stiha ).

Da bi analiza pesme “ Kalenić “ bila što bolje urađena, neophodno je prvo izdvojiti motive u njoj. A Vasko Popa ih je obilato koristio u svojim stihovima. Pa se tako u pesmi “ Kalenić “ srećemo sa sledećim motivima: motiv anđela, motiv manastira, motiv boja, zatim motiv mača i motiv svetlosti. Mada, u pretposlednjoj, petoj strofi je prisutan i motiv inata, koji se u šestoj strofi razvija u želju lirskog subjekta da otrgne od zaborava ono što već vekovima traje, a to je u ovom slučaju srpski srednjevekovni manastir Kalenić.

Pre nego što pokušamo da vam prikažemo prepričano delo, potrebno je još nešto da znate o pesništvu Vaska Pope, kako bi vam bila jasnija analiza pesme “ Kalenić „. Naime, poezija Vaska Pope je vrlo specifična, jer pesnik u većini slučajeva za osnov svojih stihova uzima neko nadrealistično iskustvo. Takođe, Vasko Popa je ostao upamćen i kao pesnik koji je uveo novi stil u srpsku poeziju, a reč je o sažetom, to jest takozvanom eliptičnom stihu. Baš iz tog razloga, njegovi stihovi su prepuni simbola. Uz to, ne treba zaboraviti da Vasko Popa nije koristio znake interpunkcije, čime praktično daje slobodu svakom čitaocu ponaosob da njegove stihove doživi na svoj, lični način. Zato je dobro da prvo pročitate stihove, potom dolazi na red analiza, pa tek onda sledi vaša interpretacija pesme “ Kalenić „. Jedino tako ćete moći na pravi način da razumete i ovu, ali i čitavo pesništvo Vaska Pope.

Pesma „Kalenić“, prepričano

Sama ideja da neko traži prepričano pesmu, meni priznajem deluje čudno. Uzevši u obzir da se pesma “ Kalenić “ sastoji od svega 15 stihova. Dovoljno je da je pažljivo pročitate, pa da shvatite da se pesme jednostavno ne mogu tako jednostavno prepričati. Uz to, Vasko Popa je vrlo specifičan pesnik, između ostalog i zato što u svojim stihovima ne koristi znakove interpunkcije, ako ste primetili. Time zapravo svaki čitalac za sebe “ odlučuje „, to jest oseća pesmu na svoj način. Samim tim, moja interpretacija dela Vaska Pope i vaša ni u kom slučaju ne moraju biti istovetne, a pri tom će sigurno biti ispravna oba tumačenja. Zato vam na prvom mestu preporučujem da pročitate stihove pesme “ Kalenić „. Tek onda analiza koju pročitate može da ima smisla. A na kraju dolazi vaša lična interpretacija ovog dela.

Ali da pokušamo da prikažemo prepričano delo…

Na samom početku pesme “ Kalenić “ lirski subjekat, odnosno pesnik lično uspostavlja blisku vezu sa likom sa freske pred kojom stoji, a neposredno i sa samim tvorcem te freske.

U drugoj strofi pesnik uvodi motiv boja, koje se pojavljuju iz zaborava, odnosno tame, želeći da pomoću njih oživi fresku i sačuva je od zaborava.

Anđeo koji je naslikan na fresci se u sledećoj strofi sreće sa lirskim subjektom, to jest sa pesnikom i obojica su spremni da dele istu sudbinu. Tako se simbolično prepliću prošlo i sadašnje vreme, a freska postaje simbol tog spajanja.

Sledeća strofa se nastavlja na prethodnu i samo razvija i pojačava tu sliku.

Već u pretposlednjoj strofi pesme “ Kalenić „, Vasko Popa uvodi motiv inata. To je onaj čuveni “ srpski inat „, koji se generacijama prenosio sa kolena na koleno. U pesmi “ Kalenić “ on simbolično prelazi sa lica anđela sa freske, na lice pesničkog subjekta, to jest posmatrača.

I poslednja strofa donosi razrešenje. Sada posmatrač potpuno razume sve, pa se čak i poistovećuje sa likom anđela koga posmatra na fresci. Lirski subjekat, to jest pesnik obećava kako će preneti naraštajima veru i tradiciju.

Stihovi pesme „Kalenić“, Vaska Pope

Kao što smo već rekli, za razumevanje stihova pesme “ Kalenić “ svakako je najbolje da je prvo pročitate, pa se tek onda dolazi na red analiza pesme i interpretacija.

Zato da ne biste tražili stihove na drugom mestu, pročitajte ih u nastavku našeg teksta:

Otkuda moje oči
Na licu tvome
Anđele brate
Boje sviću
na ivici zaborava
Tuđe senke ne daju
Munju tvoga mača
U korice da vratim
Boje zru
Na lakoj grani vremena
Otkuda tvoj inat lepi
U uglu usana mojih
Anđele brate
Boje gore
Mladošću u mojoj krvi