Šta je bronhoskopija i kako se izvodi

S obzirom da su bolesti organa za disanje veoma česte i smatra se da polovina bolesnika se pregleda usled oboljenja organa za disanje a ona druga polovina od svih ostalih bolesti, od izuzetne važnosti je poznavati pregled bronhija koji se naziva bronhoskopija.

Bronhoskopija

Bronhoskopija je postupak direktnog ispitivanja i posmatranja dušnika i sluznice bronhija, putem tankog i fleksibilnog medicinskog instrumenta koji se naziva bronhoskop. Koristi se radi uzimanja brisa, takozvanog ispljuvka i biopsije sluznice bronhija, kao i za vidljive patoliške lezije (jedno od najvažnijih ispitivanja pomoću kojeg se otkriva karcinom pluća).

Glavni znakovi oboljenja organa za disanje su: temperatura, znojenje, kašalj, ispljuvak u obliku sluzi, krvi gnoja, zatim probadanje u grudima pri kašljanju, kijanju ili smehu (koje se dešava tako što se za vreme udisanja plućno tkivo rasteže ili se povređuje obolela plućna maramica, pa dolazi do bola u grudima).

Kako se radi

Postupak izvođenja ovog pregleda zahteva usresređenost i pacijenta i lekara (pulmologa). Bronhoskop je savitljiv instrument koji se satoji od cevi koja na vrhu ima kameru i izvor svetla, tako da lekar tu cev spušta kroz nos ili usta u donje disajne organe kako bi uzeo odgovarajuće uzorke za dalja ispitivanja, detaljnije dijagnoze ili terapije.

Cilj bronhoskopije je da se pregledanjem disajnih puteva pacijenta ustanovi da li ima abnormalitete poput stranih tela, krvarenja, kancera ili inflamacije (upale).

Zbog neprijatnog osećaja u grlu i nosu, koji tera u blažoj meri na kašalj, a u jačoj na povraćanje, mnogi ovaj pregled izbegavaju, što je krajnje neispravno. S obzirom da bronhoskopija nije bolna, prema rečima medicinskih stručnjaka, niti neprijatna ako se pacijent pridržava uputstva lekara, spasonosni rezultati koji se ovim postupkom dobijaju su nezamenjivi posebno ako se bolest otkrije na vreme.

U suštini bez puno ulepšavanja, sama procedura nije baš najprijatnija, kao ni jedan pregled unutrašnjih organa, ali nije bolna.

Upala pluća

Zapaljenje pluća se najčešće pojavljuje kod odraslih, ali i kod dece i starih kod kojih poprima daleko opasnije forme. Skoro da nema porodice u kojoj neko nije bolovao od ove bolesti, to i potvrđuje saznanje da skoro svaka prehlada ili grip koji se ne odleže ili ne izleče do kraja mogu preći u upalu pluća, tzv. pneumoniju.

Umiranje od upale pluća je u porastu, iako je nekada bilo zapaženo najviše kod nerazvijenih zemalja. Kako se saznaje iz Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“ u 2012. godini je prijavljeno 2.583 virusnih i 8.148 bakterijskih pneumonija.

Zapaljenje pluća nastaje prenošenjem pneumokoka (specijalnih bacila) koje su veličine dva zrna pasulja okrenuta jedan prema drugom. Upravo zato što te klice mogu preći sa bolesnog na zdravog čoveka i manifestovati se kao nova upala pluća, predstavljaju dodatnu meru ozbiljnosti, opreza i predostrožnosti koje se rešavaju i otkrivaju pravovremenim pregledima.

Kod druge upale pluća na istom mestu lekari obavezno upućuju na bronhoskopsko, skenersko i druge dijanostičke metode ispitivanja.

Bronhoskopskim ispitivanjem podležu i osobe koje imaju dugotrajan kašalj, kao i stridor (piskutav zvuk koji se čuje kada vazduh prolazi kroz dušnik).

U najvećem broju slučajeva na bronhoskopiju se upućuju osobe kod kojih se sumnja ili je dijagnostikovana neka ozbiljnija bolest pluća: kancera, biopsije hilusnih žlezda, izolovanje mikroorganizama pri nedefinisanim i konstantnim infekcijama, predoperacijske procene i td.

Zatim iskašljavanje krvi (hemoptizija) je isto razlog upućivanja pacijenta na bronhoskopsko ispitivanje, kao i sumnja na oboljenje od tuberkuloze, ali može biti i kod gljivičnih infekcija.

Rezultati

Kao rezultati bronhoskopije su nalazi za dalje terapijske mere. Rezultati mogu biti utvrđivanje, pronalaženje ili vađenje: stranog tela, sekreta, atelektaze pluća (izduvanost pluća koja kolabiraju, jer u određenim delovima pluća nema vazduha), manjih polipa, za laserska zračenja itd.

U svakom slučaju o detaljnim indikacijama trebalo bi da se informišete kod svog lekara.

Rizici

Ispitivanja i pregled bronhoskopom su u većini slučajeva sigurna, dok su neželjene posledice retke.U rizične grupe spadaju pacijenti koji boluju od: trajne hipoksemije (nedostatak kiseonika u krvi, ispod 90 %; a nastaje zbog hipoksije- nedostatka kiseonika u plućima), koronarne ili ishemičke bolesti srca (bolest srca zbog smanjenog protoka krvi kroz srčane arterije), teže aritmije i osobe sklone krvarenju (hemoragijska dijateza). Te se bolesnicima ovog tipa, prema uputstvima lekara, primenjuje bronhološko ispitivanje i posebne stručne mere.

Najčešći rizici su od krvarenja koja u mnogim slučajevima sama prestaju i od prisustva slobodnog vazduha u pleuralnoj šupljini pluća.

Neke komplikacije koje se mogu desiti navodimo radi predostrožnosti i neželjenih posledica, iako su retke i danas su u odnosu 1 : 1000 (od hiljadu osoba jednoj se desi neka vrsta komplikacije). Moguća su: manja krvarenja, pad kiseonika u krvi, povraćanje, povišena temperatura, problemi sa disanjem, u najgorem slučaju još teže komplikacije i to uglavnom kod pacijenata starije životne dobi. Treba imati u vidu i stručnost bronhoskopičara i njegove pravovremene reakcije sa odgovarajućim terapijskim merama radi bezbednosti osobe koja se pregleda.

Upravo radi prevencije od ovih rizika tokom bronhoskopskog pregleda pažljivo se prati i krvni pritisak i koncentracija kiseonika u krvi pacijenta.

Trajanje

Uz pripremu i davanje anestezije cela procedura traje od 30 minuta do 60. Dok sam pregled disajnih puteva traje do 10 minuta, ponekad i kraće.

Sa anestezijom +

Bronhoskopja se obično izvodi uz kratkotrajnu ili lokalnu opštu anesteziju, čime se svake sumnje od neprijatnosti, bola ili trauma otklanjaju.

Pre anestezije sprovodi se premedikacije, a to su određena sredstva za smirenje koje se daju pacijentu, u većini slučajeva to su sedativi. Smirenost i pacijenta i lekara je možda najvažniji uslov za uspešan pregled bez neprijatanih posledica. Kako se pacijent ne bi zagrcnuo ili dobio napad kašlja tokom pregleda, dobija lokalnu anesteziju.

Oblici anestezije mogu biti raznovrsni: od spreja, tečnosti do gela. Premda se fiberbronhoskop (optički i savitljivi deo) ubacuje prvo kroz nos, a ukoliko je prohodnost u tom delu smanjena onda kroz usta, pa se anestezija primenjuje u predelu ždrela i glasnica.

Tokom pregleda, prema našim saznanjima, dodatna anestezija se daje i u donjem delu disajnih puteva, sa ciljem da se ispitaju svi disajni putevi.

Priprema pacijenta

Pomenuli smo da je prilikom bronhoskopije veoma važna saradnja između pacijenta i lekara, kako bi pregled prošao što efikasnije, lakše i sigurnije. Pacijent nužno mora da prati sve instrukcije lekara, ali sa druge strane i lekar je u obavezi da objasni pacijentu cilj, način i trajanje pregleda, kao i da odgovori na sva bolesnikova pitanja u vezi sa pregledom i njegovom bolešću, čime dodatno stiče i poverenje kod pacijenta.

To naravno nije sve. Lekar bi trebao da vas obavesti i o rutinskim nalazima koje treba da uradite pre pregleda, a to su: rendgen pluća, kompletna krvna slika, testove koagulacije, kreatinin, plinsku analizu arterijske krvi i elektrokardiogram (EKG), zatim obično lekar pita da li pacijent ima i bacile tuberkuloze u iskašljaju. Vereovatno će pre pregleda lekar prepisati i ispitivanje disajnih funkcija kao i rada srca. To važi i za sve druge bolesti koje je pacijent preležao, tačnije trebalo bi da obavesti lekara i o uzimanju lekova (ukoliko je uzimao ili trenutno uzima) posebno one protiv zgrušavanja krvi.

Što se tiče drugog dela pripreme pacijenta pred sam pregled, na dan pregleda ne sme doručkovati ni uzimati lekova i tečnost, pojedine klinike kažu da 10 sati pre pregleda ne sme da jede, a ako je pacijent pušač, takođe ne bi trebalo da zapali cigaretu 24 sata pre pregleda. Kao i sve do sad navedeno pa i ovo treba praktikovati u dosluhu sa svojim pulmologom, jer je svakom pacijentu potreban individualan pristup, prema tome i specifičnost pripreme pred bronhoskopsko ispitivanje.

Posledice

Neke mere opreza su svakako dobrodošle posle ovakve vrste pregleda. Prvo i osnovno je da nikako ne dolazite sami na pregled, a evo i zašto. Preporučuje se da ne vozite, ne potpisujete važna dokumenta i ne idete na posao 24 sata nakon obavljene bronhoskopije, zato je najbolje da dođete u pratnji sa nekim članom porodice ili bliskim prijateljem.

Takođe, promene koje mogu da zadese pregledanog su i očekivane kada se ima u vidu procedura pregleda i instrument sa kojim se izvodi. To su: promena ukusa (zbog dejstva lekova), promuklost, osećaj pojačanog stvaranja pljuvačke, suvoća grla, ali i tragovi krvi u iskašljavanju. Ove promene mogu da traju jedan do dva dana.

Uzimanje jela i pića, premda su refleksi gutanja oslabljeni, dozvoljeni su ali nakon prestanka dejstva anestetika i zaustavljanje refleksa kašlja, a to je posle jednog do dva sata.

Sve što vas inetersuje, a lekar vam nije objasnio, najbolje da ga pitate sami, jer bolje je dosađivati pitanjima ljudima koji znaju i mogu da vam pomognu nego da svojim logičkim zaključcima sebi odmognete.

Da ili ne

S obzirom da bronhoskopija omugućava dalje intervencije i materijal za dalje preglede po bolesnikovo opšte stanje disjanih organa veoma je važna i ne treba je izbegavati zbog eventualnog straha od pregleda. Ono što može izazvati, kao što smo pomenuli, jeste u (odnosu na efekte) neznatan neprijatan osećaj u nosu i grlu, kašalj, a kod nekoga i to vrlo retko nagon za povraćanje.

Treba naglasiti da je bronhoskopsko ispitivanje kao metoda u pulmologiji (grana u medicini koja se bavi bolestima organa za disanje) kako dijagnostički tako i terapijski veoma cenjena i primenjiva.

Zdravlje +

Bolesti organa za disanje napadaju osobe različite starosne dobi. Međutim, smatra se da da su najotporniji odrasli srednje životne dobi, dok su deca i stari više podložni komplikacijama i dugotrajnim, hroničnim oboljenjima. Kod ovih rizučnih grupa oboljenje disajnih organa nastupa podmuklo i prikriveno, tako da u početnoj fazi izgleda čak i bezopasno.

Radi preventive, vredi pomenuti i to da česta oboljenja organa za disanje u većini slučajeva, gotovo uvek dovode do hroničnih bolesti pluća: hroničnog bronhitisa, emfizema, astme što su dugotrajna i teško izlečiva oboljenja pluća.

Osobe koje imaju probleme sa disajnim organima, lekari savetuju da treba što više da borave u provetrenim prostorijama, da bi sa što više kiseonika snabdevali pluća, zatim noću u sobi za spavanje ne treba držati cveće kao ni paliti sveće. Naravno, postoje i specijalni aparati pomoću kojih se čist kiseonik dodaje u prostorije, al iz istog razloga zdravi ljudi ne bi trebalo puno da borave u istim sobama kako ne bi trošili kiseonik koji je oboleloj osobi neophodan.

Interesantan je podatak da čovek tokom jednog dana izbaci kroz pluća oko 320 do 440 grama vode. Dokaz za to je kada stavimo hladno ogledalo ispred usta ili nosa, ono ostaje zamagljeno, a to je upravo vodena para.