Selo Zabrega kod Paraćina – Stari grad Petrus
Selo Zabrega kod Paraćina – Stari grad Petrus
Na samo 14 kilometara od Paraćina, u kotlini reke Crniće, smešteno je selo Zabrega. Prvi put, pominje se u Povelji kneza Lazara, pod nazivom Sokolari. U blizini se nalazi, po površini jedan od najvećih starih gradova u Srbiji, Petrus, koji nažalost do danas nije dovoljno arheološki istražen. Tu su i ostaci 14 manastira i crkava iz srednjeg veka.
Pretpostavlja se da naziv starog grada vodi poreklo iz grčkog jezika, a znači kamen, stena ili latinskog u značenju: oblast prepuna stenja i stenovitih delova. U Zavičajnom muzeju grada Paraćina čuvaju se bakarni novčići pronađeni na ovom lokalitetu, pa se pretpostavlja da grad datira još iz rimskog doba. U 10. veku ova oblast je pripadala Ohridskoj arhiepiskopiji, a u okviru episkopije Morava. U doba Dušanovog carstva ova oblast je nazivana Pustos Petrus.
Zanimljivo je da je ovaj grad imao tzv. optičku vidljivost sa manastirom u Lesju, ispod Babe. Naime, prema jednoj legendi meštani su se sporazumevali signalima čak i sa meštanima Kruševca. Ako primete opasnost od Turaka, meštani Petrusa bi palili vatre, što se videlo u Lesju. Zatim oni upale vatru, pa se to vidi u Stalaću. A kad zasijaju varnice na kuli u Stalaću, to se vidi I u Kruševcu. Naravno, sve ovo je bilo moguće izvesti i ako bi Kruševljani prvi primetili opasnost.
Grad je sve do pada Srbije 1459. godine bio u vlasti cara Dušana, zatim Lazarevića, pa Brankovića. Pretpostavlja se da su ga u 16. veku srušili Turci.
Prema jos jednoj legendi, upravo iz ovog grada je Orlović Pavle krenuo u Kosovsku bitku.
Kako je priča o ovom gradu puna legendi, tako postoji i jedna o tome kako je grad jednom prilikom spašen od Turaka. Naime, posle Kosovske bitke Turci su krenuli da zauzmu Petrus. Ali… vojskovođa koji je tada vladao gradom je naredio da se svi konji potkuju naopako, te da sva vojska i narod izađu iz grada. Na taj način su tragovi zbunili Turke, jer je izgledalo da je mnogo vojske ušlo u grad, kao pojačanje meštanima. Nije im preostalo ništa drugo, nego da odustanu od zauzimanja Petrusa.
Okolina sela Zabrega nosi naziv Mala Sveta Gora. Nekada je tu bio manastirski kompleks. Danas se mogu videti samo njegovi ostaci. Bežeći od Turaka, monasi biraju ovu, tada graničnu oblast Dušanovog carstava, nazvanu Petruska oblast, baš zbog prirode, tišine, plodne zemlje i okolnih brda, koji su na svojevrstan način štitili ovaj mali raj na zemlji. Tako, danas se u neposrednoj blizini sela, u klisuri reke Crnice, mogu videti ostaci manastira: Namasija, Sveti Jovan Glavosek, crkva Petrusa, crkva Sveta Petka, crkva Svetog Đorđa, crkva Blage Marije, kao i nekoliko pecina isposnica.
Legenda kaže: “Kada su Turci u ataru sela Buljana opkolili hajduke, neke su u borbi pobili, a sedmoricu zarobili. Zarobljene hajduke su odveli iza brega i pogubili. Ostadoše pogubljeni hajduci iza brega, a zaboraviše se njihova imena, ali osta mesto iza brega. “
Današnje naselje Zabrega, prema još jednom od mnogih predanja koja prate ovaj kraj, podigao je hajduk po imenu Đurica, negde oko 1690 godine. Đurica se nastanio u dolini reke Crniće, odmah ispod starog grada Petrusa, a nedaleko od crke Svetog Jovana. Hajduk je krčio šumu, gajio šljive, a jedan vir nosi naziv po njemu.
Manastir Namasija
Na oko 400 metara od sela nalaze se ostaci manastira Namasija. Crkva ovog manastira je sagrađena u 14. veku, a posvećena je Svetom Nikoli. Tu se nalazi i jedini „mutvak” u Srbiji. Reč je o delu monaške trpezarije, koji je služio za pripremu hrane, pečenje hleba, grejanje vode itd.
Crkva posvećena Svetoj Petki
U centru sela je obnovljena crkva posvećena Svetoj Petki, u kojoj se nalazi Časna trpeza, izrađena od ručno klesanog kamena.
Manastir Sveti Jovan
Manastirski kompleks Sveti Jovan je našao svoje mesto na oko 700 metara od sela. Opeka koja je nađena ovde datira iz 5. veka. Manastirska crkva je posvećena Usekovanju glave Svetog Jovana Krstitelja i 11. septembra svake godine tu se održava veliki Crkveno-narodni sabor.
Selo Zabrega bogato je vodopadima i pećinama
U selu se nalaze i dva ribnjaka u kojima se gaje pastrmke, kao i pet vodenica. Može da se pohvali i sa četiri vodopada na reci Crniće, kao i brojnim pećinama, od koji se dve ističu po veličini.
Škola u selu Zabrega broji samo 13 djaka
Danas, škola sela Zabrega broji 13 đaka. A selo je poznato po đacima pešacima. Kada dođete u Zabregu čućete brojne legende, kojima je bogat ovaj kraj. Jedna od njih je i legenda o Devojačkoj steni, koja govori o devojci koja se upravo sa te stene bacila u bezdno, želeći da se na taj način spase od odlaska u tursko ropstvo.
Selo je prepoznatljivo po mirisu divljih karanfila, koji raste u gotovo svakoj bašti. Ali i po divljoj višnji, koja raste u Krstastoj steni u blizini starog grada Petrusa.
