Aleksinac – Istorija grada, slike i korisne adrese i telefoni

Geografski položaj

Gradsko naselje počinje pod brdom Rujevica (352 m) i vinogradima zasađenim padinom Logorište (275 m), te se pruža u ravan (160 m) na ušću Sokobanjske Moravice u Južnu Moravu, Kroz grad prolazi autoput „Beograd – Niš”. Prugom (železnička stanica je s leve strane Južne Morave u selu Žitkovcu) Aleksinac je vezan s Nišom 35 km) i Beogradom (215 km). Put do Soko Banje ide živopisnom dolinom Moravice.

Arheološki pronalasci

Mada se Aleksinac prvi put pominje 1566. godine, na mestu današnje varoši i u njenoj bližoj okolini odvijao se život još u preistorijsko doba. Preistorijska nalazišta utvrđena su na više lokaliteta. U samom gradu na lokalitetima Turija konstantovano je, a na lokalitetu Jelenac iskopavano je preistorijsko naselje. U selu Gredetinu na lokalitetu Laz nađene su urne kasnije preistorijske nekropole, a pršljenjak od ilovače, koji se čuva u niškom muzeju, nađen je u selu Vrćenovici.

Pronađen je i niz ostataka iz antičkog doba. Rimske opeke pronađene su u severnom delu grada preko puta Vakupa i na Gradištu, a na Logorištu kod sela Kraljeva postoji antička osmatračnica. Ruševine nekog utvrđenja, u čijim temeljima su uzidane rimske opeke i tesanici, nalaze se u selu Vitkovcu, a grad Lipovac kod Katuna verovatno je sagrađen na rimskim osnovama. Tu je otkrivena trasa rimskog puta. U više okolnih sela pronađen je novac i zlatni nakit iz rimskog doba. Na lokalitetu Nerića Hana (Rutevac) uz temelje građevine iz rimskog vremena nalaze se vodovodne cevi i jedna cisterna. Ovim se ne iscrpljuju lokaliteti iz antičkog vremena u okolini Aleksinca.

Istorijat

Deo istorije Aleksinca vezan je za istoriju Carigradskog druma, koji je još u XVI veku obilazio aleksinačku kotlimu. Zato pre ovog vremena grad nije imao istaknutiju ulogu. Kada je čuveni drum trasiran preko aleksinačke kotline, strategijski značaj ovog mesta veoma je porastao.

O palanki Aleksinac ostavio je podatke turski putopisac XVII veka Evlija Čelebija. „U ovim zemljama – piše Čelebija – male gradove od drveta nazivaju palanke. Opseg ove palanke (Aleksinca) iznosi 800 koraka”. Palanku koja je imala više hanova, vojničke kuće i skladište municije čuvala je posada od 100 vojnika. Čelebija ništa ne govori o civilnom stanovništvu. To bi govorilo u prilog da je tada Aleksinac bio naselje izrazito vojnog karaktera. Međutim, posle seobe Srba 1690. u Budimu se, među srpskim doseljenicima, pominju i Aleksinčani.

Za vreme Prvog srpskog ustanka u okolini Aleksinca vođene su velike bitke. Aleksinac je bio tada granična varoš prema Turskoj u kojoj je jedno vreme komandovao kapetan Vuča Žikić, graditelj i branitelj čuvenog Deligrada. Posle sloma prvog ustanka Aleksinac je bio otrgnut od Srbije. Priključen je Srbiji zajedno s ostalih šest nahija tek 1833. godine. Posle toga ova pogranična srpska varoš postaje glavni karantin između Evrope i Turske u ovom delu Balkana.

Grad postaje administrativni i prosvetni centar. Uz mušku i žensku osnovnu školu u Aleksincu je 1865. godine otvorena i realčica. Krajem XIX veka dobio je i učiteljsku školu, a od 1899. do 1903. u Aleksincu je izlazio časopis Karadžić.
Železnička stanica smenila je karavansku stanicu 1884. godine kada je Aleksinac prugom povezan s Beogradom.

Oslobođenjem Niša (1878) Aleksinac je izgubio svoj značaj kao administrativni centar, ali je uskoro, otvaranjem aleksinačkih rudnika (1897) počeo njegov industrijski razvoj. Tako je nedaleko od grada postepeno nicalo novo naselje: Aleksinački rudnik. Intenzivan razvoj Aleksinačkog rudnika počeo je posle drugog svetskog rata. On postaje moderan industrijski gradić koji je za samo nekoliko posleratnih godina udvostručio broj stanovnika.

Obrazovanje

Danas Aleksinac ima gimnaziju, učiteljsku školu, rudarski tehnikum.

Privreda

U gradu postoji Zavod za oplemenjivanje šećerne repe i unapređenje po- ljoprivrede pošto je plodna okolina grada zemljoradnička. Razvijeno je vinogradarstvo i povrtarstvo. Čuven je Aleksinački podrum u okviru velike vinogradarsko-voćarske zadruge.

Kulturno-istorijski spomenici

Više izletišta i kulturno-istorijskih spomenika krase okolinu grada Devet kilometara severno od grada, na južnoj strani klisure koju je usekla Moravica, nalaze se ruševine srednjovekovnog utvrđenja Bolvana, koji je verovatno sagrađen na mestu rimskog naselja Praesidium Pompei. Bolvan ili Bovan koji se 1395. godine pominje u povelji kneginje Milice bio je pogranično uporište u borbi protiv Turaka. Oko 10 kilometara istočno od Aleksinca nalaze se ostaci utvrđenja Lipovca iz vremena Deepota Stefana. U okolini grada nalaze se još ostaci srednjovekovnih utvrđenja Kulina (15 km) jugozapadno) i Kormana (8 km zapadno).

Sem Bolvanske klisure veoma prijatna izletišta su šumom obrasla brda Rujevica (352 m) i Šumatovac (434 m) koji se nadovezuju na gradski park Brđanka. Na Šumatovcu su u srpsko-turskom ratu odbijeni Turci (avgusta 1876). Na ovaj rat i na ruske dobrovoljce koji su učestvovali u njemu podseća Ruski spomenik podignut ispod Rujevice.

Broj stanovnika

Prema popisu iz 2002 grad Aleksinac imao je 17.030 stanovnika. Prema popisu iz iste godine opština Aleksinac imala je 61.968 stanovnika.

Udaljenost Aleksinca od pojedinih gradova u Srbiji

Kilometraža

Beograd: 215km
Niš: 35km
Sokobanja: 29km
Jagodina: 52km
Kragujevac: 121km
Kruševac: 45km
Čačak: 177

Pošta

Adresa: Kneza Miloša 125, Aleksinac
Kontakt telefon: 018 872 509
Radno vreme: 07.00-18.00
Poštanski broj: 18220

Autobuska stanica

Adresa: 22. decembra bb
Kontakt telefon: 018 804 530

Dom zdravlja

Adresa: Momčila Popovića 144
Kontakt telefon: 018 804 215

Opština Aleksinac

Adresa: Knjaza Miloša 169
Kontakt telefon: 018 804 711

Karta – Google mapa

Galerija slika Aleksinca