Brus – Istorija i slike grada i okolnih mesta u opštini

Geografski položaj

Brus leži na blagim obroncima Kopaonika, s desne strane Rasine, na nadmorskoj visini od 429 metara. Brus se nalazi na raskrsnici puteva koji vode za Kopaonik, Aleksandrovac, Kruševac a preko Razbojne kroz Jankovu klisuru za Blace, Prokuplje i Kuršumliju.

Broj stanovnika

Prema popisu od 2002. godine grad Brus imao je 4.653 stanovnika. Prema popisu iz iste godine u opštini živelo je 18.224.

Istorijat

Osnivanje Brusa pada odmah po pripajanju Srbiji šest nahija 1833. godine, iako je ovaj kraj bio aktivan i za vreme prvog ustanka, kada je ovde obrazovana kopaonička vojska čiji je zadatak bio da brani Kooaoiik i Župu od turskih upada. Od sredine prošloga veka Brus je naglo napredovao, tako da ga šezdesetih godina prošloga veka jedan putopisac opisuje kao lepu varošicu. Godine 1870. u njemu se nalazila „kancelarija” kozničkog sreza.

Proglašen je za varošicu 1885. godine. Brus je dosta stra,da’o u toku prvog svetskog rata a naročito za vreme topličkog ustanka 1917. godine koji se proširio i na ovaj kraj. Marta meseca 1917. godine na Kopaoniku i u Brusu srpski ustanici, predvođeni vojvodom Kostom Vojinovićem, vodili su ogorčene borbe protiv okuiatora, nanoseći mu osetne gubitke. Po slomu ustanka Bugari su počinili velika zverstva nad stanovništvom ovoga kraja.

U toku narodnooslobodilačkog rata na području Brusa vođene su česte borbe, zbog čega je neprijatelj vršio krkave represalije nad stanovništvom. Tako su oktobra 1942. godine u selu Krivoj Reki, nedaleko Brusa. nemački i bugarski vojnici zatvorili veći deo stanovništva u crkvu, a zatim je minirali. Tom prilikom poginulo je 320 lica, većinom žena i dece. I početkom 1943. godine bugarski vojnici su u okolini Brusa spalili veći broj kuća, pljačkali i silovali. Varošicu su konačno oslobodile naše jedinice septembra 1944. godine.

Privreda

Okolina Brusa bogata je grožđem i drugim voćem. Reke Rasina i Groševička Reka pogodne su za kupanje i ribolov. Postoji i lepo uređen basen u čijoj su blizini sportska igrališta.

Turizam

Ogranci Kopaonika pogodni su za duže i kraće izlete. Za planinarstvo i smučarstvo okolina Brusa, puna blagih padina, predstavlja idealan teren. U mestu postoji hotel „Zvezda”. U planinskom kraju, s čistim vazduhom i prijatnom klimom, Brus je leti ugodno letovalište.

Istorijski spomenici

Nedaleko od Brusa nalaze se ruševine crkve Lepenca iz XV veka. Nešto dalje, bliže Aleksandrovcu, nalaze se ruševine srednjovekovnog župskog grada Koznika.