Varvarin – Istorija i slike grada i okolnih mesta u opštini
Geografski položaj
Na samoj ivici jedne od terasa nekadašnjeg Panonskog jezera, na levoj obali Velike Morave, leži Varvarin – grad širokih, pravih ulica ukrašenih drvoredima i skverovima jedinstvenim po svojoj lepoti.
Broj stanovnika
Prema poslednjem popisu u Varvarinu živelo je 2198 stanovnika, a u opštini 20.122.
Istorijat
Varvarin se razvio na platou oko koga je još od najstarijih vremena život tekao punim tokovima.
Naziv Varvarin prvi put se pojavljuje u zapisima iz vremena Kočine krajine a dolazi, prema predanju, od slučaja kada su Turci, prema legendi, na mestu starog.a naselja, sekli i varili ikoniju, ženu Vojvode Prijezde (Todora od Stalaća). Ostaci starih naselja „Selište”, „Varvarin”, ,,Ducag“ i „Đerđelin” datiraju iz mlađeg kamenog doba, iz vremena oko 3500. godine pre n. e., a „Bedem” i malo dalje „Arsena” – iz rimskog doba.
Srednji vek ostavio je još rečitije dokaze, ubedljiva svedočanstva o bogatoj istoriji ovoga kraja. Od značajnijih treba pomenuti crkvu sv. Jovana Krstitelja U Orašju, koju je, u XIV veku; podigao kralj Milutin u znak pomirenja s bratom. Nedaleko od crkve nalaze se ostaci srednjovekovnog grada poznatog kao „Gradište”, a na 11 km severoistočno od Varvarina ostaci grada „Petrusa”. Zatim nazivi današnjih naselja Katun, Maskari i dr.
S razvojem privrede razvijala se i kultura, a „Temnićki natpis”, pronađen kraj Varvarina, u Gornjem Katunu, predstavlja jedan od najstarijih spomenika slovenske kulture.
Za vreme Đurđa Brankovića, 1437. godine, vojskovođa mađarskog kralja Sigismunda, Jovan Marsali, spalio je Kruševac i tursku flotilu kod Stalaća i povukao se u Varvarin, gde ga je čekao severinski ban Franko.
Na Varvarinskom polju, kod „Sastavaka”, odigrala se čuvena bitka između Karađorđeve i Kuršid-pašine vojske, gde je „Srpska vojska tursku nadvladala”, a u boju su se istakli: Mladen Milovanović, Hajduk-Veljko Petrović, obor-knez Jevta iz Obreža, grof Oruk, komandant ruskih dobrovoljaca, i Jovo Kursula, glasoviti megdandžija.
Spomenik na mestu bitke i spomenik Jovi Kursuli u samom Varvarinu, iako bez nekih umetničkih kvaliteta, predstavljaju malo oduženje velikim precima zahvalnih Temnićana.
Grobnica obor-kneza Jefte kraj crkve Sv. Jovana, zatim grobnica šegovog barjaktara i serdara rasinskog i jagodinskog – kneza Milete Radojkovića, kao i Stojana Milićevića^ istaknutog junaka iz boja na Kamenici od 1809. godine, kraj crkve u Varvarinu, i istorijski podaci o životu i radu ovih ljudi, govore o tome da vrtlog događaja iz toga vremena nije mimoišao ni ove krajeve. Ovde negde rodila se misao o buni protiv despotizma kneza Miloša 1835. godine, u glavi velikog serdara Milete, vezanog za legendarnu bitku s Turcima, kod „Debelog hrasta”. Na Kalenićkoj reci i danas stoji „Kneževa vodenica” o kojoj kruže mnoge legende.
Tih godina putopisac Pirh je zapisao:
„Od svih srpskih sela koja sam dosad videb, Varvarin je nesumnjivo najbolje podignuto selo” …
Razvijajući se brzo, Varvarin je 1859. godine postao sedište Temnića, a 1905. godine proglašen je za varošicu.
Posle Vukovarskog kongresa, 1919. godine, Varvarin je već imao mesnu partijsku upravu, a 1941. godine, septembra meseca, okupljen oko političkog komesara Pomoravskog odreda Boška Đuričića, narod se spremao za borbu protiv okupatora i izdajnika. Kuća u kojoj je obavljen dogovor o otggoru obe- ležena je spomen-pločom, a bista jednog od najistaknutijih prvoboraca, Mio- draga Ivanovića – Veljka, nalazi se u gradskzom parku.
Na nadmorskoj visini od 144 m., s veoma pogodnom klimom, bogatim izvorima kisele vode udaljenim 10 km., pristupačnim plažama na Kalenićkoj reci, Zapadnoj i Velikoj Moravi, zahvaljujući nekim potencijalnim vrednostima, s 2.000 stanovnika i pogonima metalo-prerađivačke i tekstilne industrije, iako sedište opštine pretežno poljoprivrednog karaktera, Varvarin se razvija u mesto čije turističke atrekcije i specijaliteti prevazilaze lokalni značaj.
