Na Drini ćuprija, Ivo Andrić

Autor: Ivo Andrić
Književni rod: epika
Književna vrsta: roman

O delu “Na Drini ćuprija“, Ive Andrića

Prvi i osnovni sinonim za roman “ Na Drini ćuprija “ je “ Nobelova nagrada”. Naime, jedini srpski nobelovac, Ivo Andrić je upravo za roman “ Na Drini ćuprija “ dobio čuvenu “ Nobelovu nagradu za književnost “ 1961. godine i time postao prvi i za sada, jedini srpski nobelovac.

Lektira “ Na Drini ćuprija “ se često karakteriše kao istorijski roman, jer prati priču o istoriji ne samo mosta, već i grada Višegrada, pa i Bosne. Za njega se ponekad kaže i da je svojevrsna “ Višegradska hronika”.

Istorijski roman “ Na Drini ćuprija “ napisan je u trećem licu i prvi put je izdat 1945. godine.

Tema lektire “Na Drini ćuprija“

Osnovna tema romana “ Na Drini ćuprija “, Ive Andrića je večnost jedne građevine, naspram prolaznosti ljudskog života.

Mesto i vreme radnje

Radnja lektire “ Na Drini ćuprija “ se mahom odvija u Višegradu, a prati priču koja seže od sredine 16. veka, pa sve do početka 20. veka, tačnije do početka Prvog svetskog rata. Dakle, lektira “ Na Drini ćuprija “ prati perio srednjeg veka, preko osmanske, te austrougarske okupacije, pa sve do savremenog doba.

Analiza lektire “Na Drini ćuprija“

U lektiri “ Na Drini ćuprija “ Ivo Andrić prikazuje spoj istorije i legende. Roman čine 24 poglavlja, koja čine svojevrsnu istoriju grada Višegrada u Bosni. Iako prvenstveno opisuje dramu čoveka uopšte i prolaznost njegovog života, Andrić daje značenje ovoj važnoj temi na univerzalnom nivou.

Roman prati vremenski period od 4 veka: od 1516. godine, pa do početka Prvog svetskog rata.

U glavi desetogodišnjeg dečaka se te davne, 1516. godine rađa ideja o gradnji mosta i to u, čini se najgorem trenutku njegovog života. Ne znajući kuda ga vode turske siledžije, dečak dolazi na ideju da tu sazida most. Potonji veliki turski vezir Mehmed paša Sokolović će sprovesti u delo 1566. godine, kada zvanično počinje gradnja ćuprije na Drini, u Višegradu.

U romanu “ Na Drini ćuprija “ Ivo Andrić daje opis života tokom dva vrlo važna perioda: turskog, odnosno feudalnog (od prvog do osmog poglavlja romana), sa jedne strane, te austrougraskog, odnosno buržoasko – kapitalističkog (od devetog poglavlja do kraja romana), sa druge strane.

Pisac daje opis ugnjetavanja čoveka na vrlo specifičan način. U suštini, samo se manjuju načini ugnjetavanja, a u zavisnosti od toga ko vlada, dok čovek ostaje mali i nezaštićen.

Takođe, uz mnoštvo mitskih elemenata prikazuje zapravo dramu ljudskog života i postojanja, uopšte. U lektiri “ Na Drini ćuprija “ prisutno je dosta legendi. A svaka od njih, zahvaljujući piscu i njegovom umeću, dobija univerzalno značenje.

Većina poglavlja u romanu “ Na Drini ćuprija “ predstavlja deo za sebe, a opet su na neverovatan način povezani, tako da čine celinu. Upravo tim i takvim povezivanjem je postignuto jedinstvo radnje. U suštini, pažljiva analiza lektire “ Na Drini ćuprija “ otkriva tri kompozicione celine i to: uvod ( odnosno prvo poglavlje ), druga celina je od drugog do sedmog poglavlja i treća je od osmog do kraja dela. U prvoj kompozicionoj celini je smešten uvod u tematiku lektire “ Na Drini ćuprija “ . Zatim u drugoj celini Ivo Andrić prikazuje period vladavine turske sile, te provlači veći deo mitoloških elemenata, uz različite legende i narodna predanja. U ovom delu romana su smešteni i likovi poput: Abidage, Arifbega, Radisava, Arapina, Ćorkana, Fatime… Trećom kompozicionom celinom preovlađuju istorijski podaci, doba austrougarske vladavine, te početak Prvog svetskog rata. Prisutni likovi u ovom delu su: Alihodža, Lotika i mnogi drugi.

Pažljivom analizom lektire “ Na Drini ćuprija “ Ive Andrića se dolazi do zaključka da pisac prikazuje zapravo priču o svakome od nas, te je jasno koliko je čovek mali naspram jednog mosta, koji je ujedno i glavni junak romana. Tokom radnje. Čini se stalno se prepliću dobro i zlo, kao uostalom i u životu svakog čoveka. A jedino ostaje most, kao nemi svedok svih tih događanja.

Prepričano delo “Na Drini ćuprija“ za pismeni sastav

Iako mnogi đaci misle da je dovoljno pročitati prepričanu lektiru “ Na Drini ćuprija “ , ipak vam preporučujem da knjigu pročitate u celosti. Posebno zato što je ovo jedna od najviše obrađivanih lknjiga, te se vrlo često dogodi da je neophodno da pišete ne samo jedan sastav na temu lektire “ Na Drini ćuprija “. A to definitivno nećete moći dobro da uradite ukoliko samo pročitate prepričanu lektiru “ Na Drini ćuprija “ . Zato ćemo dati kratak prikaz romana…

Roman počinje opisom položaja grada Višegrada, a prati ga niz legendi koje su vezane uz ovo mesto. Legende su u hrišćanske i islamske, jer u ovoj kasabi neometano su nekada živeli pripadnici obe veroispovesti.

I već na početku čitalac shvata da je upravo most koji spaja dve obale reke Drine ujedno i glavni junak lektire “ Na Drini ćuprija “ . U drugom poglavlju pisac daje opis prelaska preko Drine kada na njoj nije još uvek postojao most. Takođe, daje i sećanje sada već uspešnog turskog paše i velikog vezira, na događaj koji se odigrao kada je imao tek 10 godina. Tada ga je silna osmanska vojska odvojila od roditelja i zavičaja, poštujući užasni “ danak u krvi “. U trenutku kada prelazi reku, upuštajući se u nepoznato dečaku se javlja ideja da bi bilo dobro da se na tom mestu premosti reka. Godinama kasnije, iako je vaspitavan u duhu osmanske države, on nije zaboravio svoj zavičaj, a ni tu svoju ideju.

Zato daje da se izgradi ćuprija na Drini, u Višegradu. Posao prepušta ozloglašenom Abidagi, koji je bio prilično surov prema radnicima. Radnici su uzimani na silu, a radili su u vrlo teškim i surovim uslovima, dobijajući samo bedne obroke. A za najmanju kaznu ih je Abidaga vrlo okrutno kažjavao. Sve to je dovelo do pobune među radnicima, tako da su neki od njih rušili noću ono što su tokom dana sazidali. Budući da je Abidaga bio sujeveran čovek, uspeli su da ga ubede da je za to odgovorna vila brodarica. Međutim, ubrzo su Abidagi prokazali ko je kriv. U strahu od surovog nadzornika, zapovednik straže otkriva da je kriv Srbin po imenu Radislav. Nakon surovog mučenja, Turci Radisava nabijaju na kolac, koji stavljaju na vrh mosta, kako bi svi mogli da vide šta ih čeka ako pokušaju da se usprotive gradnji mosta.

Kao protivteža Abidaginom zlu i surovosti, na mestu nadzornika ga ubrzo zamenjuje Arifbeg. Od tada počinje da napreduje gradnja mosta. Most biva završen nakon pet godina.

Dalje Andrić daje opise odjeka bune protiv Turaka, koja je nedugo zatim izbila na području Srbije, te raznih pošasti koje su zadesile kasabu.

Zanimljiva je i scena koja opisuje Fatu Avdaginu, koja nije želela da se uda za onoga koga joj je otac izabrao već se bacila u Drinu, upravo sa ovog mosta.

Tu su i brojne druge epizode, koje prikazuju ponašanje kasablija u doba austrougarske vladavine Višegradom i Bosnom.

Prikazom različitih lokalnih likova, pisac stvara sliku o životu u doba osmanske, a zatim austrougarske vlasti, pa sve do trenutka izbijanja Prvog svetskog rata.

Glavni lik lektire

Vrlo često ovo pitanje stvara zabunu kod đaka koji imaju, na primer sastav na temu likova u lektiri “ Na Drini ćuprija “ . To je, jednostavno tako zato što je glavni lik lektire “ Na Drini ćuprija “ zapravo sam most.

Možda će vam zvučati neobično, ali tako je. To je još jedan detalj po kome je specifična ova knjiga.

Most je prikazan kao jedini simbol trajanja, nemi svedok vremena i svih događaja koji su se zbili u njegovoj blizini. Nasuprot njega su prikazani životi svih ljudi u različitim epizodama. A sve to, jer je pisac želeo da objasni koliko je zapravo ljudski život mali, čime se vraćamo na osnovnu temu lektire “ Na Drini ćuprija “ .

Najlepši citati lektire “Na Drini ćuprija“

Jer oni koji vladaju i moraju da tlače da bi vladali, osuđeni su da rade razumno; a ako, poneseni svojom strašću ili natjerani od protivnika, pređu granice razumnih postupaka, oni silaze na klizav put i označavaju time sami početak svoje propasti. Dočim se oni koji su tlačeni i iskorištavani, lahko služe razumom i bezumljem, jer su to samo dvije razne vrste oružja u stalnoj, čas podmukloj čas otvorenoj borbi protiv tlačitelja.

Nesreća nesretnih ljudi i jeste u tome što za njih stvari koje su inače nemoguće i zabranjene postanu, za trenutak, dostižne i lahke, ili bar tako izgledaju, a kad se jednom trajno usele u njihove želje, one se pokažu opet kao ono što jesu: nedostupne i zabranjene, sa svim posljedicama koje to ima po one koji za njima posegnu.

… na ovoj zemlji ne može biti dobrote bez mržnje ni veličine bez zavisti, kao što nema ni najmanjeg predmeta bez sjenke.

… jer, ima u nekim ljudima bezrazloznih mržnja i zavisti koje su vece i jace od svega sto drugi ljudi mogu da stvore i izmisle.

Ali što god više ima novca, više ga treba.
Čim jedna vlada osjeti potrebu da svoojim građanima obećava putem plakata mir i blagostanje, treba biti na oprezu i očekivati obrnuto od toga.
Zaborav sve liječi, a pjesma je najljepši način zaborava, jer u pjesmi se čovjek sjeća samo onoga što voli.

Nije dovoljno jednoj stvari okrenuti ledja pa da prestane da nas muči i goni.
Sve može biti. Ali jedno ne može: ne može biti da će posve i zauvjek nestati velikih i umnih a duševnih ljudi koji će za božju ljubav podizati trajne građevine, da bi zemlja bila ljepša i čovjek na njoj živio lakše i bolje. Kad bi njih nestalo, to bi značilo da će i božja ljubav ugasnuti i nestati sa svijeta. To ne može biti.

Film “Na Drini ćuprija“

Postoji najava da će ovo delo Ive Andrića biti ekranizovano, a režiju će potpisati Emir Kusturica. Ostaje nam samo da sačekamo realizaciju.

Ukoliko vas, pak zanima nešto više o životu i delu našeg nobelovca, možete pogledati sledeći video: