Telesni razvoj dece školskog uzrasta

Razvoj školske dece od 7-11 godina

Za vreme celog školovanja, najpre u osnovnoj a zatim u srednjoj školi, dete stalno dobija u težini i raste u visinu, menja oblik i razvija se. U doba od 7 do 11 godina telesni razvoj je uravnotežen i ravnomeran; možemo reći da je dete u mirnom razvoju. Svake godine dobija u težini 1,5 do 2 kg i poraste 4 do 5 sm u visinu. Redovnim merenjem težine i visine školske dece kontroliše se i prati taj razvoj, a pri tome se uzima u obzir spoljni izgled i srazmera između pojedinih delova tela. Zdravo dete je dobro razvijeno, čvrstih mišića, jedre kože, rumenog lica, ružičaste sluzokože. Postoje naročite, više ili manje složene metode za tačno određivanje stanja ishranjenosti i razvijenosti, ali glavne osnovne mere koje se uzimaju pri ovom ocenjivanju jesu težina, visina i obim grudnog koša.

Prosečne vrednosti težine i visine kod dece pokazuju male razlike između muške i ženske dece u doba od 7 do 11 godina; u ovo doba kod ženske dece težina i visina obično su manje nego kod muške dece.

Mnogi lekari ukazali su na to da težina kod dece umnogom zavisi od ekonomskih mogućnosti i od pravilne ishrane, kao i od celokupnog higijenskog načina života. Ali i u siromašnim krajevima može biti dobrih rezultata u pogledu opšteg stanja zdravlja i telesne razvijenosti dece ako je zdravstvena prosvećenost na visokom stupnju, dok naprotiv, deca mogu i u ekonomski razvijenim krajevima biti slabije razvijena i ishranjena ako roditelji nisu dobro upoznati sa značajem higijene i njenim povoljnim dejstvom na zdravlje,

Kretanje visine i težine kod dece ne ide cele godine uporedo u leto deca najviše rastu u visinu, a jesen je godišnje doba kada deca najviše dobijaju u težini.

Rast i razvoj tela dečaka i devojčica u pubertetu

Znatan porast težine i visine očigledan je kod devojčica od 12 godina, i kod dečaka od 14 godina. Deca tada naglo počnu da rastu; u toku jedne godine porastu 5 do 7 sm u visinu, a u težini dobijaju mnogo više nego što su dotle dobijala ― 3 do 4 godišnje. Obično, ovo rastenje u visinu i dobijanje u težini idu uporedo.

U ovo doba visina se naročito povećava na račun donjih udova, koji se izdužuju. Često vidimo da ruke i noge izgledaju nesrazmerno velike prema ostalim delovima tela. Ovo naglo rastenje traje oko dve godine, a za to vreme se telo znatno jače razvija. Dakle, taj razvoj se kod devojčica javlja malo ranije nego kod dečaka. Sa tog razloga, u jedno izvesno doba devojčice, koje su dotle imale manju visinu i težinu, dostignu dečake i prestignu ih. U doba od 14 do 15 godina one imaju veću visinu od dečaka. Ali od tog vremena dečaci počinju da naglo rastu i dobijaju u težini, prestižu devojčice, i njihova težina i visina i docnije ostaju veće nego u devojčica.

Ove telesne promene ne obuhvataju samo pojedine delove već celo telo. Kod dece nastaje čitav niz promena, kako telesnih tako i duševnih; dete prelazi iz detinjstva u mladićko doba. Vreme ovih promena, koje nastaje sa početkom naglog porasta, nazivamo pubertetom. To je vreme sazrevanja, koje traje kod devojčica do 16, a kod dečaka do 18 godina.

Pubertet ne nastupa kod sve dece u isto vreme, a razlike potiču od klime, zemlje i rase. U severnim zemljama javlja se dve godine kasnije, u južnim dve godine ranije nego kod nas. Pubertet ne nastupa odjednom, traje nekoliko godina. Za vreme puberteta dolazi do upadljivih spoljnih promena, kao što su pojava dlaka, promena glasa, razvoj grudi, i do drugih vrlo važnih telesnih i duševnih promena. Tako, na primer, srce se udvostručuje, krvni pritisak je jači, udar bila se smanjuje od 90 na 75 u jednom minutu, mišići se razvijaju, kosti jačaju, naročito karlične kosti se snažno razvijaju, znojne žlezde se aktiviraju, polni organi, spoljni i unutrašnji, pretrpe važne izmene, nervni sistem takođe je sedište važnih izmena, mozak i ostali nervni pribor rastu.

Sazrevanje i duševne promene dece u pubertetu

I karakter se znatno menja. Kod dece do 11 godina nije razvijen kritički duh, već pamćenje; ovo doba nazivamo dobom detinjstva. Nešto pre puberteta, oko 11. do 12. godine, dete počinje da upoređuje, da razmišlja i rasuđuje, pa kažemo da je to razumno doba. Ova deca su poslušna i disciplinovana. Međutim, u vreme puberteta nastaju velike promene u duševnom stanju; devojčice postaju osetljive, sentimentalne, a dečaci živahni, nemirni. To je vreme rđavog vladanja u školi. Sve ove promene, telesne i duševne, smanjuju radnu sposobnost, kod dece nastaje brzi zamor, zato ih ne treba smatrati lenjom i ne treba ih nepravedno kažnjavati. Dete mora i u školi i u porodici da naiđe na puno razumevanje.

U ovo doba se često javlja umor posle umnog rada, glavobolja, gubitak apetita, smetnje u varenju, mršavljenje. Pored toga mogu nastati poremećaji u pamćenju, kao i poremećaji u karakteru.

S obzirom na ovako velike izmene, vrlo je važno održavanje lične higijene. Bavljenje na čistom vazduhu, gimnastičke vežbe, umereno bavljenje sportom, odgovarajuća ishrana, održavanje lične čistoće, naročito svakodnevno umivanje i pranje, redovno kupanje, doprineće pravilnom razvijanju deteta u ovo doba.